रिपोटर्स डायरीः लकडाउनलाई उपलब्धीमुलक बनाऔं

लामो सयमसम्म घरमै बसिरहेको मेरो जीवनको पनि पहिलो अनुभव हो । दुई साता बढी समय घरमै बसिरहँदा मलाई कुनै अत्यास भने लागेको छैन । बरु मैले यसलाई उपलब्धीमुलक र “फनी” बनाएको छु ।

मेरो घर धनगढी उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ६, मटियारीमा छ । उपमहानगरपालिकामा नै मेरो घर भए पनि बजार भन्दा निकै परको बासिन्दा हुँ । अफिस पुग्न मलाई पाँच किलोमिटर भन्दा बढि नै यात्रा गर्नुपर्छ । अहिले कोरोना भाईरस उपचार केन्द्र बनेको सेती प्रादेशिक अस्पताल पनि मेरो घरबाट त्यति नै दूरीमा छ । मैले काम गर्ने अफिस र सेती अस्पताल दुई सय मिटरको दूरीमा छ । धनगढी बजार पूर्वपश्चिम छ किलोमिटर भन्दा लामो छ, तर चौडाई भने त्यति नै छोटो ।
मोटरसाइकलमा पाँच किलोमिटरको यात्रा पक्कै पनि टाढा होइन । बढिमा १० मिनेटको बाटो हो । मैले रिपोर्टि∙ गर्ने स्थानीय अनुमोदन दैनिक पत्रिका लकडाउनसंगै प्रकाशन पनि बन्द भएको हुनाले मैले घरमै बस्ने निर्णय गरे । अनलाइन संस्करण घरमै बसेर अपडेट गर्ने सल्लाह भयो । पत्रिकाको इलेक्ट्रोनिक भर्सन तयार गर्न एक जना अफिस आउने कुरा भयो । यति भइसकेपछि लखरलखर डुलिरहन पनि उचित भएन ।
नेपाल सरकारले चैत ११ गतेदेखि एक साताका लागि लकडाउन घोषणा गरेको भए पनि सुदूरपश्चिम प्रदेशको कैलालीमा जिल्ला प्रशासन कार्यालयले चैत १० गते २ बजेदेखि अनिश्चितकालीन निषेधाज्ञा जारी गरेको थियो । कञ्चनपुरमा जिल्ला प्रशासनले चैत ९ गते नै निषेधाज्ञा जारी गरेको हुनाले १० गते बिहानैदेखि कञ्चनपुर बन्द थियो । धनगढीमा चैत १० गते हामी अफिसमै थियौं । दिउँसो प्रशासनले निषेधाज्ञा जारी गरेपछि त्यो दिनको काम छिट्टै सकेर घर फर्किए । त्यसपछि अहिलेसम्म म बजार गएको छैन ।
दुबईबाट फर्किएका एक जना संक्रमित र उनको परिवारकी एक जनामा स्थानीय संक्रमण तथा भारतबाट फर्किएका दुई जनामा संक्रमण गरी चार जनामा कोरोना भाईरस देखिएपछि यतिखेर सुदूरपश्चिम प्रदेश सबैको चासोमा परेको छ । देशभर रहेका नौ जना कोरोना संक्रमितमध्ये सुदूरपश्चिममा चार जना संक्रमित रहेको हुनाले यहाँ संक्रमणको त्रास बढेको छ । धनगढीमा स्थानीय संक्रणमले गर्दा सुदूरपश्चिम प्रदेशबाट नेपालमा कोरोना संक्रमण दोस्रो चरणमा प्रवेश गर्नुका साथै भारतबाट फर्किएकामा समेत कोरोना संक्रमण त्रास झनै बढेको छ । पछिल्लो एक महिनामा सुदूरपश्चिमका डेढ लाख सुदूरपश्चिमेलीहरू भारतबाट फर्किएको र तीमध्ये दुई हजार चार सय जनालाई मात्रै क्वारेन्टाइनमा राखेर निगरानी गरिरहेको प्रदेशको सामाजिक विकास मन्त्रालयले जनाएको छ । यसले गर्दा सुदूरपश्चिममा कोरोना संक्रमणको त्रास अझै धेरै छ । चिकित्सकहरुले पनि मुलुकमा अन्य प्रदेशहरु भन्दा बढि जोखिममा सुदूरपश्चिम रहेको आँकलन गरिरहेका छन् ।
हाल नेपालमा रहेका कोरोना संक्रमितमध्ये झण्डै आधा संख्या सुदूरपश्चिम प्रदेशमा छ । प्रदेशको अस्थायी राजधानी धनगढीको सेती प्रादेशिक अस्पतालमा सबै संक्रमितहरुलाई आइसोलेट गरिएको छ । संक्रमणको आशंका गरिएकाहरुलाई समेत सोही अस्पतालमा राखिएको छ । कोरोना संक्रमितको उपचारका लागि छुट्टै अस्पताल आवश्यक भए पनि त्यसको व्यवस्था हुन सकेको छैन । सेती प्रादेशिक अस्पतालमा मेजर सर्जरी, सुत्केरी सेवा, इमर्जेन्सी सेवा, डायलसिस सेवा जारी छ । कोरोनाका बिरामी राखिएको अस्पतालमा अन्य विमारीको उपचार र सुत्केरी सेवा समेत जारी रहेकाले स्थानीय संक्रमण अस्पतालबाटै सर्न सक्ने खतरा पनि रहेको अस्पतालकै चिकित्सकहरुले बताउँदै आएका छन् । चिकित्सकहरुले कोरोना अस्पताल छुट्टै बनाउनु पर्ने वा सेती अस्पताललाई कोरोना अस्पताल बनाएमा अस्पतालका सेवा अन्यत्र सार्नुपर्ने सुझाव दिदै आएका छन् । यो विषयमा प्रदेश र संघीय सरकारले अझै सम्बोधन गर्न सकेका छैनन् ।
ठ्याक्कै भन्न नकिए पनि खुला सीमानाका कारण भारतबाट विभिन्न नाका भएर लुकीछिपी नेपालीहरु आउने क्रम अझै जारी छ । प्रहरी प्रशासनले यो क्रम रोक्ने प्रयास गरिरहेको छ, तर पूर्ण रुपमा सफल हुन सकेको छैन । यसैगरी, भारतबाट घर फर्किएका व्यक्तिलाई परिवारले नै लुकाएर राखेको अवस्था पनि छ । धनगढी वडा नम्बर ६ मा पनि भारतबाट फर्किएका करिब एक सय जना छन् । तर, तथ्यांक संकलनको क्रममा भने १८ जना मात्रै भारतबाट फर्किएको खुलेको वडाध्यक्ष भागीराम चौधरीले बताए । वडाध्यक्ष चौधरी पनि भारतबाट फर्किएका धेरै जनालाई परिवारले नै लुकाएको हुनसक्ने बताउँछन् । भारतबाट फर्किएका व्यक्तिहरुको पहिचान लुकाए पनि व्यक्ति भने घर बाहिर डुल्ने प्रवृत्तिका कारण त्रास बढाएको छ । प्रहरीलाई छल्दै सडकमा डुल्ने क्रम धनगढीका सबै वडामा देखिएको छ । भारतबाट फर्किएका व्यक्तिहरु बाहिर सडकमा डुल्ने गरेको देखेर मैले घर बाहिर जाने हिम्मत गरेको छैन । मेरा परिवारका कोही पनि बाहिर जाँदैनौ ।
घरबाहिर नगए पनि मैले आधिकारिक व्यक्तिहरुबाट फोन, म्यासेन्जर मार्फत् जानकारी लिइरहेको छु । तर लकडाउनपछि समाचार लेखन भने कम भएको छ । यो लकडाउन मेरो लागि पेन डाउन जस्तै नहोस् भनेर आक्कलझुक्कल समाचार लेख्ने प्रयास गरिरहेकै छु ।
जस्तोसुकै बन्द हड्ताल भए पनि निस्फिक्री बाहिर निस्किने म लामो अवधिसम्म घरमै बसिरहेको यो नै पहिलो हो । सुदूरपश्चिम प्रदेशले ३३ दिने अखण्ड सुदूरपश्चिम आन्दोलन, १३ दिने थरुहट÷थारुवान आन्दोलन लगायत अन्य थुप्रै बन्दहड्ताल झेलेको छ । २०६४ सालदेखि पत्राकारिता गर्न थालेपछि म पनि कुनै पनि बन्दहड्तालमा घरमा बसेको छैन । अहिले भने चैत ११ देखि निरन्तर घरमै बसेको छु । यति लामो सयम घरमै बसिरहँदा मलाई कुनै अत्यास लागेको छैन । बरु मैले यसलाई उपलब्धीमुलक र फनी बनाएको छु ।
सधैं विहान दुई घण्टा काम गर्ने करेसाबारीलाई लकडाउन भएपछि दैनिक ५÷६ घण्टा समय दिएको छु । यसपाली बारीमा करेला, फर्सी, लौका, भिण्डी, टमाटर, साग, मुला, भन्टा, काँक्रा, मकै, धनिया, मेथीलगायतका तरकारी रोपेको छु । यसलाई गोडमेल गर्ने, झ्याङ्ग लगाउने, पानी लगाउने काम गरिरहेको छु । खाली भएको बारीलाई खन्दै अर्को तरकारी रोपिरहेको छु । लसुन भित्र्याइ सकियो । घरमै बसेर आमाबुवा, श्रीमतीलाई विभिन्न घरायसी तथा खेतीपातीको काममा सहयोग गरिरहेको छु । यसपालीको मिहिनेतले गर्दा अरु वर्षको भन्दा तरकारी राम्रो र धेरै फल्छ कि भन्ने आश पलाएको छ । मेरो अर्गानिक तरकारी खाने अभियानलाई लकडाउनले सघाएको छ भन्न मिल्छ ।
भरखरै नर्सरीको परीक्षा दिएर बसेको छोरा मनुललाई लेख्न पढ्न सिकाउनुका साथै श्रीमती, छोरालाई साथमा राखेर विभिन्न कामहरु गर्दा घरबास रमाइलो भएको छ । सधैं बिहानै निस्किएर राति अवेर घर फर्किने म घरमै रहँदा छोरा र श्रीमतीले पनि रमाइलो मानेको महसुस गरिरहेको छु । यसरी सरकारले कोरोनो विरुद्ध गरेको लकडाउनलाई मैले परिवारसंग बसेर उपलब्धीमुलक बनाउने अवसरको रुपमा प्रयोग गरिरहेको छु ।
लकडाउनले मेरो पेशा पत्रकारितामा असर गरेको भए पनि मेरो जीवनमा भने खासै असर गरेको छ भन्ने मलाई लागेको छैन । कोरोनाले पत्रकारको ज्याकेट वा आइकार्ड, माइक क्यामेरा देखेर भाग्दैन । त्यही भएर मैले फिल्डमा कुदिरहने पत्रकार साथीहरुलाई सचेत रहन, सकभर फिल्डमा नजान, अडियो इन्टरभ्यु फोनबाट र भिडियो इन्टरभ्यु म्यासेन्जरबाट लिन सकिने र फोटो त्यही रहेका चिकित्सक तथा समाचारका स्रोतहरुलाई खिचेर पठाइदिन अनुरोध गर्न सक्ने सुझाव दिंदै आएको छु । लकडाउन र कोरोनाबाट बच्ने उपाय पालना गरी आफू र समाजलाई बचाउने यो नै ठूलो मौका हो ।
कोरोना र लकडाउनले बल्ल अंकुराउन थालेको सुदूरपश्चिमको विकासलाई निमिट्यान्न पारीसकेको छ । संक्रमणकालबाट उठेर पुर्वाधार, विद्युत, कृषि, आर्थिक, व्यवसायिक र औद्योगिक विकास अंकुराउन थालेको सुदूरपश्चिम प्रदेशमा विकासले पुनः ‘पज’ लिएको छ । विकास निर्माणका साबै कामहरु रोकिएका छन् । दैनिक ज्यालादारीमा गुजारा चलाउने परिवारहरुलाई छाक टार्न धौ धौं भइसकेको छ ।
यस अवस्थामा हाम्रो देशमा थप कोरोना संक्रमित नभेटिउन् । मुलुकमा कोरोना महामारीको रुपमा नफैलियोस् र लकडाउन छिटो खुलोस् भन्ने सबैको कामना छ । मेरो पनि यही कामना ।