सम्पादकीय : महिला हिंसा विरुद्धको अभियान तथा छाउपडी कुप्रथा

हरेक वर्ष सञ्चालन हुने महिला हिंसा विरुद्धको सोह्र दिने अभियान यस वर्ष पनि विविध कार्यक्रमसहित मनाइयो । सुदूरपश्चिममा महिला हिंसा विरुद्धको अभियान सञ्चालन भइरहदा अछाममा एक महिलाले छाउपडी गोठमा निस्सासिएर मृत्यु बरण गर्नुपरेको निकै पीडादायक घटना भयो । बैतडीमा बोक्सीको आरोपमा एउटी महिलामाथि दुव्र्यवहार भयो । महिला हिंसाका अन्य कतिपय घटना सार्वजनिक भए, कतिपय विभिन्न कारण सार्वजनिक नै हुन सकेनन् होला । महिला हिंसा विरुद्धको अभियान सञ्चालन भइरहदा छाउगोठमा महिलाको मृत्यु भएको एउटै घटनाले हाम्रो समाज, हाम्रा धार्मिक, सांस्कृतिक कतिपय संस्कार र सोच, संरचना तथा अभ्यास र व्यवहार कति हदसम्म बर्बर छन् भन्ने पुनः देखाएको छ । हाम्रो सांस्कृतिक अवरोधका कारण रजस्वला भएकी महिलाले अकालमा मृत्यु वरण गर्नु परिराख्ने अवस्थाले निरन्तरता पाइराख्नु भनेको सभ्य समाजका लागि कलंक हो भन्नेमा अलिकति पनि विमति हुदैन । छाउपडी कुप्रथा, चलनको चर्चा गर्दा कतिपयले सामान्य ठान्ने गरेका छन् । रजस्वला भएकी महिलालाई अछुत ठान्ने हाम्रो सामाजिक, सांस्कृतिक अभ्यास र सोच महिलामाथि भइरहेको क्रुरतम हिंसाको द्योतक हो ।
महिला हिंसा विरुद्धको सोह्र दिने अभियान सञ्चालन भइरहदा शहर बजारमा थुप्रै कार्यक्रम भए । महिलामाथि हुने विभिन्न खालका विभेद तथा हिंसाबारे चर्चा भए । महिला अधिकारका पक्षमा ठूल्ठूला गफ, भाषण भए । राजनीतिक नेतृत्व, सरकार, जनप्रतिनिधिदेखि सबैले महिला हिंसा अन्त्यका लागि एक से एक प्रतिवद्धता व्यक्त गरे । यी सबै कार्यक्रम भइरहदा दूरदराजका गाउ“वस्तीमा कति महिलाहरू आफ्नै घरपरिवार, समुदायबाट पीडित भए भन्ने लेखाजोखा राख्ने तर्फ कमैको ध्यान गयो । कतिपय कार्यक्रम औपचारिकता पुरा गर्नका लागि आयोजना गरिएको देखियो । विभेद तथा हिंसाबाट पीडितप्रति सहानुभूति प्रकट भए । कानूनको प्रभावकारी कार्यान्वयनदेखि दोषिमाथि कडा दण्डसजायको माग दोहोरिए । तर, सवाल फेरि पनि उही रहेको छ– हाम्रा धार्मिक सांस्कृतिक तथा सामाजिक मान्यता, संस्कार र अभ्यास तथा संरचनाका कारण निरन्तरता पाइरहेका विभेद र घरेलु हिंसाका घटनाको कहिलेसम्म पुनरावृत्ति भइराख्ने ? यद्यपि यस पटक छाउपडी कुप्रथाका कारण एक महिलाको अकालमै ज्यान गएको घटनामा प्रहरीले उनका परिवार सदस्यमाथि कारबाही प्रक्रिया अघि बढाएको छ । छाउपडी कुप्रथाका कारण पीडित महिलाका पक्षमा प्रहरी प्रशासनले गरेको यो पहिलो कारबाही घटना हो । तर, यस्ता सामाजिक, सांस्कृतिक तथा धार्मिक कुसंस्कारको पूर्ण अन्त्यका लागि यो मात्रै उपाय भने होइन ।
हरेक वर्ष आयोजना हुने महिला हिंसा विरुद्धको सोह्र दिने अभियानपछि यसको गम्भीर ढंगले समिक्षा गर्दै मुख्य समस्या र चुनौतिमा केन्द्रीत भइयो भने बढि उपलब्धी प्राप्त हुनेछ भन्नेमा मनन् गरिनु पर्दछ । खासगरि हरेक क्षेत्रको वस्तुस्थितिका आधारमा नारा र कार्यक्रम तय गरेर एकिकृत ढंगबाट सञ्चालन गर्नेतर्फ पनि ध्यान दिनु आवश्यक देखिन्छ । त्यसैले आगामी दिनमा महिला हिंसा र विभेद विरुद्धका कार्यक्रमहरू तर्जुमा गर्दा सुदूरपश्चिम प्रदेशको वस्तुस्थितिलाई ध्यानमा राखियो भने यहा“ सञ्चालन हुने अभियान अझ बढि सार्थक हुने अपेक्षा गर्न सकिन्छ ।