सम्पादकीय ः फौजीकिराबारे व्यापक जागरुकता आवश्यक

सात महिना अघि पहिलो पटक झापामा देखिएको अमेरिकन फौजीकिरा पुतली जातीको रात्रीचर किरा (लार्भा) पछिल्लो पटक सुदूरपश्चिम प्रदेशमा पनि प्रवेश गरेको छ । मुख्यतयाः मकैबालीका लागि निकै हानिकारक मानिने यो किराले जुनेलो, धान, गहुँ, कोदो, उखु, घाँसेबाली, काउली वर्गका तरकारीबाली, तेलबाली, काक्रो सिमि सहितका लहरे तरकारी, बदाम, भटमास, प्याज, कपास, गोलभेडा, आलु सहित साढे तीन सय बढी प्रजातीका विरुवामा क्षति पु¥याउने गरेको कृषिविज्ञहको कथन छ । फौजीकिराको जननीका रुपमा रहेको प्रजातीको पुतली आहारको खोजीमा पा“च सय किलोमिटर टाढासम्म उडेर जानसक्ने तथ्यले यो किरा बालीका लागि कत्तिको हानिकारिक छ भन्ने सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशको कञ्चनपुर र बैतडीमा यो फौजीकिरा देखापरेको पुष्टि भइसकेको सन्दर्भमा यसबाट बालीनाली जोगाउन विशेष सतर्कता अपनाउनु जरुरी हुन्छ नै । सुदूरपश्चिम प्रदेश कृषि निर्देशनालयले फौजीकिराको पहिचान तथा व्यवस्थापन गर्न प्रदेश स्तरीय कार्यदल गठनका साथै कृषि ज्ञान केन्द्रहरूमा पनि कार्यदल गठन गरेर यसबाट हुनसक्ने क्षतिको रोकथामका लागि तत्परता देखाएको मान्नुपर्दछ । त्यसैगरी फौजीकिरा पहिचान, व्यवस्थापन तथा नियन्त्रणका लागि कृषि प्राविधिकहरूलाई प्रशिक्षण दिने काम भएको छ ।
अन्नबाली, फलफूल, तरकारी सहितका कृषि उपजमा क्षति पु¥याउने किराहरूको रोकथामको सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय भनेको आम किसानलाई यसबारे जानकार बनाउनु नै हो । कुनै बालीमा कुनै पनि किसिमको नया“ रोग लाग्दा रोकथामका प्रयास खासै प्रभावकारी बन्न नसकेको किसानको गुनासो रहदै आएको सन्दर्भमा फौजीकिराबाट बालीनाली जोगाउन आम किसानमा व्यापक जागरुकता ल्याउने खालका कार्यक्रम तत्काल सञ्चालन गर्नेतर्फ सम्वद्ध निकायले पहल गर्नु पर्दछ । त्यसका लागि आम सञ्चार माध्यमको प्रयोग गरेर फौजीकिराको पहिचानका साथै रोकथामका लागि अपनाउनु् पर्ने उपायबारे जानकारी प्रवाह गर्नेतर्फ ध्यान दिनु पर्दछ । प्रदेशका प्रमुख भाषामा फौजीकिराको पहिचान र रोकथामका उपायबारे सन्देशमुलक सामग्री प्रकाशन र प्रसारणमा ध्यान दिनु उचित हुने छ । त्यसैगरी यो किरा देखापरेका जिल्ला र अन्य जिल्लामा समेत आम किसानलाई समुहगत रुपमा यसबारे जानकारी दिने र रोकथामका लागि प्रशिक्षित गर्ने खालका कार्यक्रम सञ्चालन गर्नु उपयुक्त हुने छ । त्यसैगरी फौजीकिराले विश्वका अन्य मुलुकमा पु¥याएको हानीनोक्सानी र रोकथामका लागि भएका सफल प्रयासबारे पनि तथ्यपूर्ण समाचार सामग्री, लेख आदि प्रकाशन, प्रसारण गर्नेतर्फ ध्यान दिनु आवश्यक हुन्छ ।
राज्यको पुनर्संरना भएको सन्दर्भमा कृषि निकायको संरचनामा समेत फेरवदल आएको छ । विगतमा जिल्ला तथा सेवा केन्द्र तथा पालिकामार्फत कृषि सम्बन्धी सेवा प्रवाह हुदै आएकोमा अहिले ज्ञान केन्द्रको संरचना बनेको छ । यसले गर्दा गाउवस्तीका किसानले छिटो र सहज सुलभ सेवा प्राप्तीमा केही कठिनाई भोग्नु परिराखेको अवस्था छ । फौजीकिरा अथवा अन्य कुनै पनि सत्रुकिराको प्रकोप बृद्धि हुदा बालीनालीमा हुने क्षतिको रोकथाम कार्यमा बढी विलम्ब हुने अवस्था छ । त्यसैले अहिले देखापरेको फौजीकिराको व्यवस्थापन तथा रोकथामका लागि संघ, प्रदेश सरकार तथा स्थानीय सरकारबीच समन्वय र सहकार्य हुनु जरुरी हुन्छ ।