सामाजिक सञ्जाल भ्रम र यथार्थ !

धनगढी पोस्टका कर्ण शाहजी बेला बेलामा भेट हुनासाथ भन्छन्– “सर महिनामा एउटो भए पनि लेख लेख्न परो । पश्चिम टुडेका दीर्घ उपाध्यायजी भन्छन्– “तपाईं का“ बेपत्ता हुनु भो अचेल ? लेख लेख्नुस् ।” अनुमोदन दैनिकका प्रकाश शाहजी भन्छन्– “हाम्रो पत्रिकामा आर्टिकल दिन परो सर ।” कैलाली दैनिकका गणेश भण्डारीजी फेसबुकमा च्याट हुनासाथ भन्छन्– “सर फेसबुकमा लेख्नु र पत्रिकामा लेख्नुमा निकै फरक हुन्छ ।” सिताराम भट्ट सर भन्छन्– “सौरभ शर्मा देखिन्नन् अचेल किन हो ? कमल जोशी सर जिज्ञासा राख्छन्– “सौरभ शर्माका लेख सकिएछन क्यारे !” मानसखण्डका खेम भण्डारीजीले लेख पठाइदिनका लागि झक्झक्याउन छाडेका छन्, सायद लेख्न छोडे कि भन्ने मानेका हुन सक्छन् ।
लेख्ने कुरो भनेको यस्तै हुंदो रेछ । लेख्न शुरु गरेपछि लेखेको लेख्यै हुने । लेख्न छाडेपछि लेख्नै नसकिने । लेख्नै जांगर नलाग्ने । लेख्नै बिर्सिदो रेछ । लेख्नका लागि विषय सकिएका होइनन् । शब्द रित्तिएका होइनन् । भावसून्य भएका होइनन् । लेख्नका लागि विषय त कति छन् कति । यत्रतत्र बग्रेल्ती छन् । तिनलाईं टपक्क टिपेर शब्दमा उन्ने जांगर चलाउनै पर्छ । उसो त म लेखनबाट दुरै भई हालेकोे वा टाढै भइहालेको चाही होइन ।
छोटो र संक्षिप्त रुपमै भए पनि फेसबुकमा निरन्तर लेख्दै आइरहेको छु । मेरो फेसबुकको यहि लेखनीका कारण गड्सेरी माइला ब्राण्डनेम बनिसके भनेर मलाईं फुक्र्याइरहन्छन्, कतिपय मित्रहरु । डेली मेलको समय सन्दर्भ कार्यक्रममा उम्दा पत्रकार सञ्जय पन्तजीले जिज्ञासा राखे– “गड्सेरी माइला फेसबुक नभएको भए के हुन्थे ?” बडो रोचक प्रश्न थियो, यो । रचना, सिर्जना कुनै न कुनै रुपमा बाहिर आउंछ नै । बाहिर आउन खोज्छ नै । खास कुरा पानीको मुलरुपी सिर्जना हो । त्यो ढुंगाको बीचबाट, चट्टानको तलबाट पनि प्रवाहित भएरै छोड्छ । कवि देवकोटाले भने झैं ढुंगाको काप फोरेर पनि उम्रन्छ पिपल ।
फेसबुक समयको बर्बादी हो । अर्थहीन हो । सिर्जनशीलताको नाश हो भनेर कतिपयको ठम्याई रहेको छ । तर मेरो यसमा अलि फरक मत रहेको छ । त्यो के भने यसलाई सृजनशील बनाउने कि बर्बादीको कारण बनाउने त्यो हाम्रै विवेकमा निर्भर छ । जस्तो कि विज्ञानले हामीलाईं यातायात, सञ्चार, शिक्षा, प्रविधि, चिकित्साका क्षेत्रमा युगान्तकारी उपलब्धी दिएको छ । तर त्यहि विज्ञानले बिनाशकारी एटम बम दिएको छ । पारमाणविक हातहतियार दिएको छ । अब हामीले विज्ञानलाईं नै दोष दिनु त भएन नि । विज्ञानको प्रयोगमा बन्देज लाउन पर्छ भन्ने तर्क गर्नु त भएन नि । विज्ञानको प्रयोग मानवको हितमा गर्नु परो । मानवको कल्याणमा गर्नु परो ।
यसैगरी फेसबुक र ट्वीटर लगायतका सामाजिक सञ्जाल पनि त्यस्तै हुन् । यसको उचित उपयोगले मानव तथा समाजको कल्याण हुन सक्छ । यसको अनुचित उपयोगले समाजलाई अहित गर्छ । केहिले सामाजिक सञ्जालको अपराधिक प्रयोग गरे वा अनुचित उपयोग गरे भन्दैमा यसको समग्र उपयोगिता तथा औचित्यतामा प्रश्न उठाउन सकिदैन । बाढीको प्रकोप होस् कि आगजनी, पहिरोको प्रकोप होस् कि महामारीको शिघ्र सहयोग र राहत जुटाउन सकिन्छ । सरकार, संगठन वा संस्थाका काम कार्वाहीमा सकारात्मक भाव सृजना गर्न होस् कि तिनका गलत काममा तत्काल विरोध जनाउन होस् वा असहमति जनाउन सामाजिक सञ्जालले मिनेट भर लाउन्न । सारा संसारमा खबर प्रवाहित गर्न सकिन्छ । लाखौं लाखको बिध्वंशक जुलुसले नसक्ने, नसकेको काम सामाजिक सञ्जालले सहजै तथा शान्तिपुर्ण उपायबाटै सम्पादन गर्न सक्छ ।
बिग मिडियाका केहि अन्तर्निहित स्वार्थ हुन्छन् । जसका कारण ऊ कतिपय अवस्थामा सहि र यथार्थ कुरा राख्न सक्दैन । यसमा चुक्दछ । यस परिस्थितिमा सामाजिक सन्जालले लौरोको काम गर्दछ । खबरदारीको काम गर्दछ । बिग मिडियालाई पनि सचेत गराउंछ । विश्वको कुनाकुनामा रहेका अझ देशभित्र कै भए पनि वषौदेखि बिछोडिएकाहरूबीच सम्पर्क स्थापित गर्दछ । अन्तरकृया गर्दछ । विचारको लेनदेन हुन्छ । बहस हुन्छ । तर्क शक्तिको विकास हुन्छ । कमिकमजोरी सच्याउन सकिन्छ ।
बाजुराका हिमालय गिरी, बझाङका परशुराम गिरी, डोटीकि छत्रा रावल, कञ्चनपुरका केशब साउंद र जी भट्ट, झापाका अर्जुन भट्टराई र केदार सिटौला, पोखराका भरत आचार्य र सरिता तिम्सेना पंगेनी, सुर्खेतकि सिमा चन्द, नेपालगन्जका नरेन्द्रजंग पिटर, भैरहवाका केशव थापा, बुटबलका टाइगर रानामगर, सप्तरीकि कल्पना बान्तवा, रोल्पाका कविराज बेबी, बैतडीका जगदिश ओझा, दाङका राजीव गौतम, नेपालगंजका शिव लामिछाने, धरानका शिव राई, काभ्रेका रञ्जित तामाङ, काठमाण्डौका महेश्वर श्रेष्ठ, धादिङका एलेक्स घले, गोरखाका बाबुराम देवकोटासंग यहि सामाजिक सञ्जालका कारण प्रत्यक्ष भेट नभए पनि प्रत्यक्ष परिचय भएको छ ।
जापान, अमेरिका, कोरिया, मलेसिया, साउदीअरब, कतारमा रहेका नेपालीहरुसंग एउटै कोठामा बसेर कुराकानी गरे झैं कुराकानी गर्न पाइएको छ । हंसी, ठट्टा, मजाक गर्न मिलेको छ । रोचक, घोचक, उत्तेजक, मर्मस्पर्शी, सारगर्भित बातचित, भलाकुसारी गर्न पाइएको छ ।
देउवादाईसंग अन्तरकृया गर्न होस् कि पर्चन्नजीलाई प्रश्न सोध्न होस् । बाबुरामजीसंग मनोसंवाद गर्न होस् कि चित्रबहादुर केसीका सरल र सादगीपुर्ण जीवनको तारिफ गर्न होस् । सि जिन पिंगलाई वेलकम गर्न होस् कि मोदीजीको स्वागत गर्न होस् । ट्रम्प–किम वार्तामा सकारात्मक अभिरुचि देखाउन होस् कि पाकिस्तान–भारतको सम्बन्ध सुधार होस् भन्ने चाहना प्रकट गर्न होस् यो सामाजिक सञ्जाल सहज र सरल उपाय हो । मोबाइलको कि बोर्डमा क्लिक गर्नासाथ यी सबै काम सम्पादन हुन्छन् ।