सुदूरपश्चिममा तीन लाख बढीले गरे स्वास्थ्य बीमा

धनगढी । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा तीन लाख बढी नागरिक स्वास्थ्य बीमाको पहुँचमा पुगेका छन् । प्रदेशमा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम लागू भएको झण्डै पाँच वर्ष पुग्नै लाग्दा प्रदेशमा तीन लाख २८ हजार छ सय दुई नागरिकले स्वास्थ्य बीमा गराएको जनाइएको छ ।

सुदूरपश्चिम प्रदेशको कैलालीमा २०७२ चैत २५ गतेदेखि बीमा कार्यक्रमको नामावली शुरु गरिएको थियो । कैलालीबाट नै पहिलो पटक स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम शुरु भएको थियो । २०७३ साल जेठ १ गतेदेखि स्वास्थ्य संस्थाबाट बिमितलाई सेवा प्रदान गरिएको थियो ।

कैलालीबाट शुरु भएको बीमा कार्यक्रम अहिले सुदूरपश्चिम प्रदेशका सबै नौ जिल्लामा लागू गरिएको छ । २०७६ साल फागुन २२ गते डडेल्धुरा जिल्लामा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम अन्तर्गत नामावली दर्ता प्रक्रिया शुरु भएसंगै प्रदेशका नौ वटै जिल्लामा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम विस्तार भएको थियो ।

सबैभन्दा पहिला बीमा कार्यक्रम शुरु भएको कैलाली जिल्ला यो तीन वर्षको अवधिमा स्वास्थ्य बीमा गराउनेमा दोस्रो नम्बरमा रहेको छ । २०६८ सालकोे जनगणना अनुसार कैलालीमा सात लाख ७५ हजार सात सय नौ जनसंख्या रहेको छ । हालसम्म कैलालीमा एक लाख ६९ हजार पा“च सय ४० जना स्वास्थ्य बीमामा आवद्ध रहेका छन ।

राष्ट्रिय स्वास्थ्य बीमा बोर्ड, सुदूरुपश्चिम प्रदेश कार्यालयले दिएको तथ्यांक अनुसार माघ महिनासम्म सबैभन्दा बढी बाजुरामा नागरिक स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा आवद्ध भएका छन ।
सुदूरपश्चिम प्रदेशमा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम शुरु भएको एक वर्षपछि २०७४ साल चैत २५ गते बाजुरामा पनि बीमा कार्यक्रम शुभारम्भ गरिएको थियो । २०६८ सालको जनगणना अनुसार बाजुरामा एक लाख ३४ हजार नौ सय १२ जनसंख्या रहेको छ । हालसम्म बाजुरामा २९ हजार पा“च सय ३० जना स्वास्थ्य बीमामा आवद्ध भएका छन ।

त्यस्तै, दुई लाख ११ हजार सात सय ४६ जनसंख्या रहेको डोटीमा सबैभन्दा कम (दुई हजार चार सय ७७ जना) स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा आवद्ध भएका छन ।

स्वास्थ्य बीमा गर्नेमा बैतडीमा १७ हजार एक सय २० जना पुगेका छन् । भने, अछाममा ३८ हजार एक सय ३०, बझाङमा ३४ हजार सात सय २५, कञ्चनपुरमा २४ हजार ३०, दार्चुलामा आठ हजार एक सय ७० र डडेल्धुरामा चार हजार आठ सय ८० जना नागरिक पुगेका छन् ।

पछिल्लो समय स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा सहभागि भएका नागरिकले नविकरण गराउने दर पनि बढ्दै गएको छ । शुरुमा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रमप्रति आकर्षण बढे पनि विस्तारै स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा आवद्ध भएका विमितहरुमध्ये नविकरण गराउने दर कम रहेको थियो ।

२०७४ साल चैत २५ गते सुदूरपश्चिम प्रदेशमा स्वास्थ्य विमितहरुमध्ये नविकरण गर्नेहरुको दर २२ प्रतिशत रहेको थियो । अहिले भने यो दर ९२ प्रतिशत पुगेको छ ।

सुदूरपश्चिम प्रदेशमा स्वास्थ्य बीमामा आवद्ध भएकाहरुमध्ये हालसम्म ३९ हजार तीन सय एक जनाले सेवा प्रदायक संस्थाहरुबाट स्वास्थ्य सेवा लिएका छन ।

सेवा प्रदायक संस्थाबाट स्वास्थ्य सेवा लिनेहरुमा कैलालीमा ३० हजार पा“च सय १५ विमित रहेका छन् ।

त्यस्तै, अछाममा एक हजार छ सय ५९, बैतडीमा एक हजार आठ सय ४६, बझाङमा दुई हजार एक सय ९८, बाजुरामा दुई हजार तीन सय ५४, दार्चुलामा एक सय ५१ र कञ्चनपुरमा पा“च सय ७८ जनाले स्वास्थ्य प्रदायक संस्थाहरुबाट स्वास्थ्य सेवा लिएका छन् ।

बीमा बोर्डका प्रदेश संयोजक जनक साउदले सुदूरपश्चिम प्रदेशमा अझैं पनि स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम अपेक्षा गरिए अनुसार प्रभावकारी नहुनुमा जनचेतनाको अभाव, पर्याप्त स्रोत साधनको अभाव, स्थानीय तहसंग समन्वय नहुनु, स्वास्थ्य प्रदायक संस्थाले प्रदान गर्ने सेवामा कमजोरी लगायत रहेको बताए ।

उनले भने– स्वास्थ्य संस्थाका जनशक्तिलाई अभिमुखिकरण, क्षमता अभिवृद्धि गर्नुका साथै बीमामैत्री सेवाका लागि जिम्मेवार बनाउन आवश्यक रहेको छ ।

बीमा बोर्डका प्रदेश संयोजक जनक साउदले बीमा बोर्डमा विमितहरुले आवश्यक औषधी नपाउने, चिकित्सकको राम्रोसंग राय सुझाव नपाउने लगायतका गुनासो आइरहने गरेको बताए । उनले स्थानीय तहहरुले पनि बीमा कार्यक्रमलाई प्रभावकारी बनाउन जनस्तरबाटै जनचेतनामुलक कार्यक्रम गर्नुपर्ने सुझाव दिए ।

बीमा कार्यक्रम हरेक गरिब, विपन्न तथा आर्थिक रुपमा कमजोर रहेका व्यक्तिलाई स्वास्थ्य सेवाको पहु“चमा ल्याउन लागू गरिएको थियो । राय बीमा बोर्ड प्रदेश संयोजक साउदले सेवा प्रदायक संस्थाको सेवामा सुधार नहुनु, दर्ता सहयोगीले बीमाबारे बुझाउन नसक्नु लगायतका कारण बीमा कार्यक्रममा सबै आवद्ध हुन नसकेको बताए ।

प्रदेशका ३१ वटा विभिन्न स्वास्थ्य संस्थाले बिमितलाई सेवा दिइरहेको प्रदेश संयोजक साउ“दले बताए । ‘राज्यले स्वास्थ्य बीमा बापत विपन्न परिवारका लागि छुट्टै प्याकेज दिने प्रयास गरेको छ । यो सामाजिक न्यायमा आधारित कार्यक्रम हो ।’

‘संविधानले पनि व्यवस्था गरेको छ । आधारभूत स्वास्थ्य सेवा निःशुल्क छ,’ बार्डका सुदूरपश्चिम संयोजक साउँदले भने ।

स्वास्थ्य बिमासम्बन्धी ऐन, २०७४ अनुसार पाँच जनासम्मको परिवारका लागि वार्षिक तीन हजार पा“च सय रुपैया“ तिरेपछि स्वास्थ्य बिमा परिचयपत्र दिइन्छ ।

पाँच भन्दा बढी सदस्य भएमा प्रत्येक व्यक्तिका लागि थप ७ सय रुपैयाँ तिनुपर्छ । अति विपन्न, अशक्त, अपांग, कुष्ठरोगी, एचआईभी संक्रमित, जटिल खालका क्षयरोग लागेका बिरामी र ७० वर्ष नाघेका ज्येष्ठ नागरिकको निःशुल्क स्वास्थ्य बिमा हुने प्रावधान छ । कार्यक्रमअन्तर्गत प्रतिपरिवार एक लाख रुपैयाँ बराबरको उपचार सुविधाको प्रत्याभूति गरिएको छ ।