कोरोना कहरबीच तनाव व्यवस्थापन

तीन महिनाभन्दा बढिको लकडाउन वितिसकेको छ । मानिसहरु आफ्नो नियमित दिनचर्या भन्दा फरक दिनचर्या विताइरहेका छन् । धेरै जना आफ्नो वैदेशिक रोजगारी छोडेर देश भित्रिनु भएको छ भने देश भित्र भएका मानिसले आफ्नो नियमित व्यबसाय गर्न पाउनु भएको छैन । कसैले यस अवस्थालाई परिवारसंग समय विताउने राम्रो घडिको रुपमा लिनु भएको छ त कसैलाई आफुमा आश्रित व्यक्ति धेरै भएकोले तनाव सिर्जना गरेको छ । कति व्यत्तिहरुमा कोरोनाको त्रासका कारण तनावमा हुनुन्छ । के हो त यो तनाव र कसरी यसको व्यवस्थापन गर्ने ?

कुनै व्यक्तिलाई सामान्य अवस्थाभन्दा फरक अवस्थाको व्यवस्थापन गनुपर्ने परिस्थितिमा उत्पन्न हुने दवावलाई तनाव भनिन्छ । तनाव व्यवस्थापन गर्न नयाँ प्रकारका सीप र क्षमताहरु जान्नु पर्ने अथवा विकास गनुपर्ने हुन्छ । जसले जीवन जिउन सहज बनाउछ । तनाव सकरात्मक वा नकारात्मक दुवै प्रकारको हुन्छ । सकरात्मक दवाद हुँदा यसले नयाँ कामको लागि प्रेरणा प्रदान गर्दछ । कार्य क्षमता वृद्धि गराउछ साथै थप काम गर्नका लागि उत्प्रेरणा प्रदान गर्दछ । नकारात्मक तनावको कारणले विभिन्न किसिमका शारिरिक मानसिक समस्याबाट जुध्नु पर्ने हुन्छ । काममा कम लगाव र कम प्रेरणा हुनुका साथै यसले क्षमता विकासमा पनि बाधा पुराउँछ ।

तनाव उत्पन्न गर्ने तत्वहरु आन्तरिक र बाह्य दुवै हुन्छन् । आन्तरिक कारक तत्वहरुमध्ये जीवनशैली, कामगर्ने तरिका, खानपान, बढी सोच्ने, बढी विश्लेषण गर्ने, आत्मालोचना धेरै गर्ने, निराशावादी सोचाई राख्ने, हरेक कुरामा पूर्णता खोज्ने, कडा सोचाई राख्ने र हकेक अरुका कुराहरुलाई आफुसंग तुलना गर्ने जस्ता कुराहरु पर्दछन् ।

बाह्य कारक तत्वहरुमा शरीरलाई असर पार्ने कारक तत्वहरु (ध्वनी, प्रकाश, तापक्रम र बसोवास गरेको ठाउँको अवस्था), सामाजिक तत्वहरु, संस्थागत तत्वहरु र जीवनमा हुने विशेष घटनाहरु (जन्म , मृत्यु, विवाह, दुर्घटना, पारिवारिक विभाजन र रोगको अवस्था) रहेका छन् ।

तनाव उत्पन्न गर्ने कारणहरु

• पारिवारिक समस्या
• प्रविधिको अत्याधिक प्रयोग
• काम गर्ने ठाउँको वातावरण
• रोगको अवस्था
• काममा समयसिमा
• जागिर जाने जोखीम

संकेत/चिन्ह

• निद्रा नलाग्ने वा बढी निद्रा लाग्ने
• मानसिक एकाग्रतामा कमि हुने
• डिप्रेशन
• टाउको दुख्ने
• एक्लोपनाहुने
• झोक्किने, कोध्र
• भयभित हुने

तनाव व्यवस्थापन गर्न सकिने रणनीतिहरु

• परिस्थिति र वातावरण अनुसारको कामहरु गर्ने
• आफ्नो सोच्ने तरिकामा परिवर्तन
• आफुले बदल्नन सक्ने परिस्थितिलाई कोप गरी अगाडी बढ्ने

तनाव व्यवस्थापन गर्न निम्न कुराहरु गर्न सकिन्

• आफ्नो लागि केहि समय छुटउने
• तनाव उत्पन्न हुने कारकतत्व जानेर त्यसबाट टाढा रहने
• तनाव उत्पन्न हुने परिस्थीतीहरुलाई नियन्त्रणका साथै उचित संचार गर्ने
• नियमित व्यायम र योग गर्ने
• सन्तुलित भोजन गर्ने
• नराम्रा कुरालाई भुल्ने र गर्नेलाई माफि दिने
• आफ्नो लागि आवश्यक सीपहरु सिक्ने
• सबैसंग मैत्रिपूर्ण र आत्मीय व्यबहार राख्ने
• समस्या छन् भने त्यसको समाधान खोज्ने
• आफ्नो राम्रा कार्यलाई विश्लेषण गरि अझ निपूर्ण बनाउन कोसिस गर्ने
• गर्न सकिने कार्यहरुको योजना निर्माण गर्ने
• मादक पदार्थको सेवन नगर्ने र जति सक्यो खुसी हुने
• आफ्नो कमाईको केहि पैसा भविष्यको आवश्यक कामको लागि बचत गर्ने साथै नियमित मेडिटेसन गरि आरोग्य पार्ने
• सोचलाई नियन्त्रण गर्ने
• घर र बगैचाको कामहरुमा व्यस्त रहने
• आफुलाई मनपर्ने काम गर्ने जस्तै गाना सुन्ने, फिल्म हेर्ने, किताव पढ्ने इत्यादि
• धुम्रपान नगर्ने साथै शान्त भएर वस्ने
• परिवार र आफन्तसंग रमाइलो गर्ने
• दिनमा ६ देखि ७ घण्टा सुत्ने वा आवश्यकता अनुसार सुत्ने
• आफुसंग भएका कुराप्रति कृतज्ञ हुने र आफुलाई सधै आफ्नो प्रिय मान्ने र समयको उचित व्यबस्थापन गर्ने
• अरुले गरेको आवश्यक कुरालाई पनि बुझन कोसिस गर्ने वा बुझ्ने
• सहि सुचना सहि ठाउँबाट लिने र सहि ठाउँमा दिने
• कुनै कुरामा पनि चिन्ता लिने काम कम गर्ने
• आफुसंग भएको कुरामा खुसि हुने र मेहनत गर्ने
• बार्षिक कार्यतालिका निर्माण गर्ने साथै बैकल्पिक व्यबस्था पनि गर्ने
• जीवनको सधै आनन्द लिने, अनुभव गर्ने र प्रशन्न हुने

विश्वभर उत्पन्न भएको कोरोनाको कारण यहाँहरुमा विभिन्न देखिने वा नदेखिने खालका तनावहरु उत्पन्न भएका हुन सक्छन् । माथि उल्लिखितमध्ये आवश्यक तरिकाहरु आफ्नो जीवनमा लागु गरी तनाव मुक्त भइ मानसिक स्वास्थ्यको संरक्षण गनु सबैको लागि आवश्यक छ । किनकि आफु नै हो आफ्नो सहयात्री यो जीन्दगीभर सही बाटोमा हिडी साथ दिएको हुन्छ ।