के हुन्छ ? जब घरले भित्र पस्नबाट छेक्छ !

मानिस त्यतिबेला घर भित्रिन खोज्छ, जब साँझ पर्छ । जब बाहिर खतरा र भित्र सुरक्षाको अनुभूति हुन्छ । अर्को अर्थमा जब बाहिर मौसम प्रतिकुल हुन्छ, तब मानिसलाई घर चाहिन्छ । घरको अर्थ नै सुरक्षा र न्यानोपन हो । त्यही घर बनाउन मानिसले दिनरात मेहनत गरेर पैसाको जोहो गर्दछ । तर के होला ? जब विपदका बेला मानिस घरबाट बन्चित हुन्छ । विपदमा पस्न नपाइने घर पनि के घर ? विपदमा बस्न नपाइने देश पनि के देश ? सबैतिर ढोका बन्द भएको बेला सीमानामा कोही दाजुभाई दिदीबहिनीहरु बन्द ढोका ढक्ढकाइरहेका छन् । ढोका खोल्न आग्रह गरिरहेका छन् । सधै खुला हुने घरको ढोका अहिले बन्द छ । अनि उनीहरुको जाने ठाउँ कहीँ छैन । साच्ची के हुन्छ ? जब घरले भित्र पस्नबाट छेक्छ । के हुन्छ ? जब आफ्नाले घर नपस भन्छ । अहिले सीमानामा जम्मा भएकाहरुलाई त्यस्तै अनुभव भइरहेको होला ।

कोभिड–१९ को प्रकोप विश्वव्यापी समस्या भएको बेला भारतका विभिन्न शहरमा रोजगारी वा अरु कामले गएका नेपालीहरु घर फर्किने क्रममा सिमानाकामा अलपत्र परेका समाचारहरु आउने क्रम रोकिएको छैन । उहाँहरु अधिकांस हवाईजहाजको यात्रा गर्न नसक्ने दैनिक मजदुरी गरेर पेट पाल्नेहरु हुन् । उहाँहरुलाई कोभिड–१९ को बारेमा धेरै जानकारी नहुन पनि सक्छ । अथवा जानकारी भएर पनि अरु उपाय नभएर आफ्नो देशमै फर्केका पनि हुन सक्छ । संक्रमणको मुहान मानिएको चिनका वुहानबाट नेपाली विद्यार्थीहरु हवाइजहाज चार्टर गरि ल्याएर हाम्रो देशले उल्लेख्य काम गरेको थियो । अब त्यस्तै कार्य देखाउने पालो नेपाल–भारत सिमानामा आएको छ । घर पस्न पाउनु, देश पस्न पाउनु उहाहरुको हकअधिकार हो । यो परिस्थितिले देश र नागरिकलाई अर्को नैतिक दुविधा परेको छ । सिमानामा तनाव छ । यो तनाव अरु कारणले नभई लकडाउनको अवस्थामा देशभित्र पस्न खोज्ने र रोक्न खोज्ने राज्यबीचको तनाव हो । देशभित्र पस्न पाउनुपर्छ र पाइदैन भन्नेहरुबीचको तनाव हो ।
कैलालीको गौरीफन्टा नाकामा मार्च २३ मा आएका नेपालीहरु दुई दिनसम्म अलपत्र भएरको देख्दा जसलाई पनि दुःख लाग्यो होला । त्यस्तै तनाव अन्य सिमानाकाहरुमा पनि भइरहेको छ । भारतमा २१ दिनको लकडाउन छ । अहिले टाढाबाट नेपाm फर्किने अवस्था छैन, तर सिमावर्ती क्षेत्रमा रहेका अथवा बीच बाटोमा अलपत्र परेका नेपालीहरू अझैं पनि केही सिमानाकामा रहेको समाचार आइरहेका छन् । सीमामा आइपुगेका मध्ये यदि एक जना पनि संक्रमित छ भने स्थिति निकै भयावह हुने छ । मुख्य सिमानाकाबाट नेपालमा आउन नपाएपछि कतिपय अरु नाकाबाट लुकेर आइरहेका समाचार पनि सार्वजनिक भइरहेका छन् ।

नेपालमा अहिलेसम्म विदेशबाट घर फर्किएका व्यक्तिमा मात्रै कोरोना भाइरस संक्रमण रहेको पाइन्छ । यसको सिधा अर्थ हो, उनीहरू विदेशमै संक्रमित भएका थिए । भारत वा बाहिरबाट आएका सबैमा कोरोना पोजेटिभ नहुनसक्छ, तर उनीहरु सबैको स्वास्थ्य चेकजाँच गर्ने र क्वारेन्टाइनमा राख्नै पर्दछ ।
जतिसुकै खतरा भए पनि सिमामा आइपुगेकाहरुलाई त्यही राख्नु भनेको खतरा दोब्बर तेब्बर पार्नु नै हो । त्यसैले सिमामा आइपुगेका जो कोहीलाई भित्राएर चेकजाँच गरेर निश्चित समयसम्म क्वारेन्टाइनमा राखेर निश्चिन्त भएपछि घर पठाउने व्यवस्था गरिनु पर्दछ । जुनसुकै पनि अवस्थामा आफ्ना नागरिकको जीउधनको रक्षा गर्नु राज्यको दायित्व हो ।
पक्कै पनि सबै प्रबन्ध मिलाउन समय लाग्छ । तर, यसो भन्दैमा मान्छेको धैर्य टुट्ने अवस्था आउन दिनु हुदैन । कोरोना भाइरसको मुख्य स्रोतक्षेत्र मानिएको चीनमा रहेका नेपाली विद्यार्थीलाई सरकारले फिर्ता ल्यायो, तर भारतमा रहेका नेपालीहरुको उद्दार तथा उचित व्यवस्थापन गरिएन भने राज्यबाटै कसैलाई काखा र कसैलाई पाखा गरेको गम्भीर आरोप लाग्नेछ । त्यसैले यो चुनौतीलाई सामना गर्न हामी सबै लाग्नुपर्छ ।

यो हामी सबैको लडाई हो । यो विषम परिस्थितिमा हामीहरु सबै घरमा आराम गरेर बोर भैरहेको बेला “तिनिहरुलाई नेपाल आउन दिनु हुँदैन, अहिलेसम्म किन नआएको ” जस्ता कुरा गरेर घाउमा नुन छर्नुको साटो समस्या समाधानमा लाग्नु जरुरी छ । विपदका बेला कोही घरवारबिहीन हुन नपरोस् । देश घर हो । घरले ढिलो चाडो आऊ भन्दैन, जहिले पनि आश्रय दिन्छ । त्यसैले नै हामी घरको चाहना गर्छौं । आफ्नो घर सम्झेर दैलोमा पुगेका कोहि पनि नेपाली आफ्नो घर हुँदाहुँदै पनि बेघर अनुभव नगरुन् । आफूमाथि अभिभावक (राज्य, सरकार) ले विभेद गरेको महसुस नगरुन् ।
(लेखिका हाल अस्ट्रेलियाको युनिभर्सिटी अफ टेक्नोलोजीमा विद्यावारिधी गर्दै हुनुहुन्छ)