शान्ति, सम्बृद्धि र सुखका लागि आधारभूत आवश्यकताको पुर्ति

भीमबहादुर खड्का

हामीले सुन्ने, बुझ्ने र महशुस गर्ने गरेको सुख, शान्ति र सम्बृद्धी हरेक मानिसको ईच्छा,चाहना र लक्ष्य हो । यसको प्राप्तीका लागि मानवले जोड बल र संघर्ष गरेको हुन्छ । दुख र कष्ट गर्दछ । अनेक प्रयत्नहरु गरिरहेको हुन्छ । भौतिक र आध्यात्मीक बाटाहरु अगाली रहेको हुन्छ । विभिन्न योजना र कार्यहरु गर्दछ । सफलता र असफलताकोबीचबाट अगाडि बढीरहेको हुन्छ । जीवनभरीको यात्रा त्यसैको वरीपरी घुमीरहेको हुन्छ ।
भन्ने गरिन्छ केहीले अन्तिम लक्ष्य प्राप्त गर्दछन् भने केहीको अधुरै रहेको हुन्छ । कोही सबै चिज प्राप्त गरेर पनि दुखी हुन्छन भने कोही सबै चिजगुमाएर पनि शान्त र सुखी हुन सक्छन । मानिसले जीवन र जगतलाई ठीकसँग बुझ्न सक्यो भने दुख भित्र पनि मानिस सुखको अनुभूती गर्न सक्छ भने जीवनको महत्व र अर्थ बुझन सकिएन भने जे प्राप्ति भएपनि सुखको अनुभूति उसकालागि टाढाको विषय हुन जान्छ । शान्ति र सुखको लागि व्यक्ति स्वयमको भूमिका प्रमुख हुन्छ । उसमा असल चेतना र जागरण आउनु पर्दछ । आफूभित्र उर्जा, उत्प्रेरणा र आशा जागिरहनु पर्दछ । परिवर्तन र रुपान्तरण उसको प्रमुख कार्य भइरहनु पर्दछ ताकि उसले बाहिरको वाताबरण पनि शान्त र सुखमय बनाउन भूमिका खेल्न सकोस । राज्यलाई जवाफदेही बनाउन काम गर्न सकोस। आफ्नो दायित्व, कर्तव्य र भूमिका निभाउन सकोस ।
यसो भनिरहँदा राज्य र सरकारको भूमिका कहाँ हुन्छ भन्ने पनि हेर्नुपर्ने हुन्छ । राज्यको दायित्व र भूमिका बृहत र अपरिहार्य छ ताकि राज्यले मानिसका आधारभूत आवश्यकता पुरा गर्न प्रमुख जिम्मेवारी लिनुपर्ने हुन्छ । प्रत्येक व्यक्तिले गास, बास, कपास, पानी, शिक्षा, स्वास्थ्य, जीविकोपार्जनमा सम्मानजनक पहुँच पाएको हुनुपर्दछ । सुशासनको प्रत्याभूती गरेको हुनुपर्दछ । यसका लागि राज्य तथा सरकारले जे भन्छ त्यो गरेको हुनुपर्छ, जे गर्ने हो त्यो मात्र भनेको हुनुपर्ने हुन्छ ।
नागरिकको शान्ति, सुख र सम्बृद्धिका लागि राज्य तथा सरकारको सकारात्मक कदम, योजना र कार्यशैलीले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दछ । प्रत्येक नागरिक तथा व्यक्तिले राज्यप्रति आशा, भरोसा र विश्वास गरेको हुन्छ । जब राज्य तथा सरकारले आशा र विश्वासलाई पुरा गर्दछ, नागरिकमा खुशी, शान्ति र सुखको आभास हुन जान्छ । आशा, विश्वास र भरोसा प्रत्येक व्यक्ती वा नागरिकका यति ठूला चिज हुन यीनीहरुको अभाव र धोकाले क्षण भरमै अशान्ति, निरासा र दुखको शुरुवात गराउदछ । नागरिकमा वितृष्णा उत्पन्न हुन जान्छ । राज्य तथा सरकारको आलोचना बढेर जान्छ । नागरिक र सरकारकोबीचमा अविश्वास पैदा भई शान्ति भंग हुने सम्भावना रहन्छ ।
नागरिक र राज्यकोबीचमा जबसम्म विश्वासको वातावरण रहन्छ तबसम्म शान्ति र अमनचयन कायम हुन्छ । किनभने यी दुईटाकोबीचको सम्बन्ध सुख र सम्बृद्धिको बाटोमा अगाडि जानका लागि आवश्यक हुन्छ । राज्यले नागरिकबाट सकारात्मक भूमिका, दायित्व र कर्तव्यको अपेक्षा गरेको हुन्छ भने नागरिकले पनि राज्य तथा सरकार अभिभावक बनिदियोस, आधारभूत कुराहरुको पूर्तिका साथै सुशासन, सामाजिक न्याय र समान अवसर प्रदान गरिदियोस भन्ने चाहाना राखेको हुन्छ ।
जब व्यक्ति शान्त, खुसी र सम्बृद्ध हुन्छ उसले सुखको अनुभूति गर्दछ । नेपाली समाजलाई विश्लेषण गर्दा प्रत्येक व्यक्ति तथा नागरिकले सुखको अनुभूति गरेका आधारहरु भेट्न गाह्रो देखिन्छ । विशेष गरेर पछाडि पारिएका, अवसरबाट बन्चित, गरिव र भौगोलिक लगायत अन्य कठिनाई भोगिरहेका नागरिक र जनता यी माथि उल्लेखित कुराहरुको अनुभूति र महशुस गर्न पाईरहेका छैनन् । यीनीहरुकाआधारभूत कुराहरु गास, बास, कपास, शुद्ध खानेपानी, शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीका अवसरहरु पुरा भएका छन् भन्न सकिने आधार देखिन्न । आध्यात्मिक हिसावले हेर्दा प्रत्येक व्यक्ति तथा नागरिक शान्ति र सुखी होलान तर भौतिक पक्षबाट हेर्दा खुसी, सम्बृद्धि र सुखको पक्ष अझै भेटिदैन्। आध्यात्मिक शान्ति र सुखका लागि पनि भौतिकआधारभूत कुराहरु सुरक्षित गास,बास, कपास, शुद्ध खानेपानी र उचित स्वास्थ्य उपचारको व्यवस्था भएकै हुनुपर्दछ । यी कुराहरु शान्ति र सुखका मार्ग हुन् । अझै भन्ने हो भने शान्ति र सुख अध्यात्मसँग जोडिएको भए पनि यसलाई भौतिक बस्तु तथा सेवाहरुले पनि त्यत्तिकै मात्रामा सहयोग गर्नुपर्दछ । सूचना,सञ्चार र प्रविधिले सुख र शान्तिको बाटोलाई सहज बनाएको हुनु पर्दछ ।
सरकारको सम्बृद्ध नेपाल, सुखी नेपालीको नारा, योजना र कार्यक्रमले यस दिशामा काम शुरु गरेको देखिन्छ । यसलाई सफल बनाउन सरकारको मात्रै नभई प्रत्येक व्यक्ती तथा नागरिकहरुको पनि दायित्य, कर्तव्य र भूमिका रहन्छ । देश सफल बनाउन मेरो पनि जिम्मेवारी छ भन्ने कुरा महशुस हुनपर्दछ । सरकारले पनि आफ्ना नागरिकका आशा र अपेक्षाहरु कति पुरा गरिए, आफ्ना नारा र बाँचाहरु कति लागू भए भन्ने कुराको निरन्तर समिक्षा र मुल्यांकन गर्न आवश्यक छ । सामाजिक न्याय, सुशासन, विधिको शासन र नागरिकको शान्ति, सम्बृद्धि र सुखका आधार कति बलियो हुँदै गएका छन् भन्ने कुराको लेखाजोखा गरेर सुसूचित गरिरहनुपर्छ ।
अझै भन्ने हो भने लामो त्याग, तपस्या र बलिदानीबाट प्राप्त लोकतान्त्रिक संघीय गणतन्त्रको उपलब्धीको रक्षा गर्न यी माथि उल्लेखित कुराहरु नै पहिलो आधार हुन । किनभने लोकतान्त्रिक व्यवस्था नै बोलेका र योजना गरेका विषयको कार्यान्वयन, कार्यको समिक्षा, सुधार र नियमित नागरिकको साथ लिएर उनीहरुकै सुखको लागि कार्य गर्नु हो । यसको लागि नीजि तथा सार्वजनिक क्षेत्र, प्रत्येक नागरिक, गैरसरकारी संस्थाको पनि राज्य तथा सरकारलाई साथ र सहयोग आवश्यक पर्दछ ।
यसै कुरालाई मध्यनजर गर्दै परिवर्तित सन्दर्भमा संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक व्यवस्थालाई प्रत्येक व्यक्ति तथा नागरिकको सुखको लक्ष्य प्राप्तीमा राज्य तथा सरकारलाई सुशासन, सामाजिक न्याय, विधिको शासन र नागरिकका आधारभूत आवश्यकताहरुको पुर्ति गर्नमा योगदान पुर्याउन र पैरवी गर्न सुखी नेपाल २०७६ साल असोजमा काठमाडौंमा स्थापना भई क्रियाशिल रहेको छ । यसको मुख्य उद्देश्य मानिसका आधारभूत कुराहरुको पुर्तिकालागि सहयोग तथा पैरवी गर्नुका साथै सुशासन, सामाजिक न्यायकालागि नागरिक समाजको शसक्तिकरण गर्नु पनि रहेको छ । यसले हाल Project222.org कार्य गरिहेको छ जसको उद्देश्य प्रत्येक व्यक्तिले आवासका लागि २००२ स्क्वायर फिट जमीन, २००० क्याल्वोरी पोषक खाना र दुई ग्यालिन शुद्ध खानेपानीमा सम्मानित पहुँचकोलागि वकालत तथा पैरवी गर्नु र यसको प्राप्तीकालागि नागरिक र सरकारलाई सहयोग गर्नु रहेको छ ।
एउटा शान्त, सम्बद्ध र सुखी नेपालको परिकल्पनालाई साकार पार्न सरकार र नागरिक समाजकोबीचमा नियमित संम्बादको आवश्यकता छ । नागरिकहरु,विशेष गरेर युवाहरुमा आशाको किरण जगाउन आवश्यक छ । समाजमा व्यवस्थाप्रतिको सकरात्मक प्रचारप्रसार तथा नकारात्मकताको संस्कारको अन्त्य गर्न पनि व्यक्तिकै आवश्यक्ता छ । एक अर्काप्रति आरोप प्रत्यारोप गर्ने, गालिगलौजमा उत्रिने र निरासा मात्रै फैलाउने कुरालाई भन्दा सकारात्मक कुरामा जोड दिन आवश्यक छ । संवैधानिक तथा कानुनी व्यवस्थाको विषयमा प्रत्येक नागरिकलाई सुसुचित पार्न जरुरी छ । नागरिकका पनि संवैधानिकरुपमा निर्वाह गर्नुपर्ने भूमिका, जिम्मेवारी तथा दायित्व छन् भन्ने कुराको बोध गराउनआवश्यक छ । राज्य तथा सरकार पनि प्रत्येक व्यक्ति तथा नागरिकको शान्ति, सम्बृद्धि र सुखको लागि देशमा सुशासन, सामाजिक न्याय कायम गरेर सम्बृद्ध नेपाल, सुखी नेपालीको नारा तथा कल्पनालाई गरिव तथा विपन्न जनताको जीवनमा देखिने गरेर कार्य गर्न उत्तिकै आवश्यकता छ । जसको सफलतामा व्यवस्थाको दीगोपन र प्राप्त उपलब्धीको रक्षा हुन सक्छ ।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्