अझैं स्वास्थ्य उपचार सेवाप्रति अनभिज्ञ

ललित बोहरा/डडेल्धुरा । डडेल्धुराको अजयमेरु गाउँपालिका वडा नम्बर ७ को गालगाउ“का महिला तथा बालबालिकाका आफनै कथाव्यथा छन् ।

वडा सदमुकामबाट करिब दुई घन्टा पैदल दुरीमा पर्ने गालका बासिन्दालाई सुत्केरी अवस्थामा दूध, दही, माछामासु खानुपर्छ भन्ने चेतना निकै कम छ । खुर्सानी नहालेको खाना खानुपर्छ भन्ने ‘परम्परा’ समुदाय जीवित छ । जहा“ चोटपटक वा घाउ नै भएपछि स्वास्थ्य चौकी होइन, माटो प्रयोग गरेपछि ठिक भइहाल्छ भन्ने मान्यता कायम छ ।
महिलाहरू गर्भवती भएका बेला ४ पटक स्वास्थ्य संस्थामा अनिवार्य नियमित चेकजा“च गर्नुपर्छ भन्ने उनीहरूलाई थाहा छैन ।
जब बिरामी अन्तिम अवस्थामा पुग्छन, तब मात्रै उनीहरू सम्झन्छन– स्वास्थ्य संस्थालाई । यस्तो अवस्थामा स्वास्थ्य स्वयंसेविकाले कसरी चेतना भरिरहेका होलान् ? यस्तैमा एक स्वयंसेविका हुन् कलुदेवी खड्का ।
अजयमेरु गाउ“पालिका ५ गाल (साबिसको देवलदिव्यपुर गाविस) निवासी कलुदेवीले स्वंयसेवीका रुपमा काम गरेकै २२ वर्ष पुग्यो ।
श्रीमानलाई जेठी श्रीमतीले छोडेपछि आफू आएको उनी बताउ“छिन् । तर कलुदेवीबाट सन्तान भएनन् । जेठीबाट जन्मिएका दुई छोरा तराईतिर बस्दै आएका छन् ।
उनका श्रीमान् २२ वर्षअघि गाविस अध्यक्ष थिए । त्यही बेला उनी स्वंमसेविका भइन् । ‘घरमा श्रीमान् र म मात्रै हौं । सामाजिक सुरक्षा भत्ता पाउन २ वर्ष बा“की छ,’ उनी भन्छिन् ।
कलुदेवीले पढ्न पाइनन् । तर अहिले विभिन्न स्वास्थ्य संस्था तथा स्वास्थ्यकर्मीले उनलाई नाम लेख्न मात्र सिकाएका छैनन् । औषधि सेवन गराउने तरिकासम्मको ज्ञान दिएका छन् । बिरामीलाई कहाँ रिफर गर्नुपर्ने देखि रोग लाग्नुअघि गर्नुपर्ने सावधानीका बारे पनि उनलाई राम्रो ज्ञान छ । ‘पहिले–पहिले औषधिबारे केही आउ“दैन थियो । अहिले यो २२ वर्षको सामान्य स्वंमसेविकाले जानैपर्ने कुराहरू आउ“छ,’ उनी हा“स्दै भन्छिन, ‘अहिले त मलाई नाम पनि लेख्न आउ“छ ।’
टोलटोलमा आमा समुह छन् । समूहबाट नै स्वंयसेविका छनोट हुने गरेको छ । म निःस्वार्थ सेवा गर्छु भन्नेहरूलाई पनि स्वंयसेवक तोक्ने गरिन्छ ।
गाउ“का स्वंमसेवीहरू ८ पास देखि १२ पास सम्मका र १६ वर्षबाट ४० नकटेका छन् । अजयमेरु गाउ“पालिकाका अनुसार स्थानीय स्वास्थ्य संस्थाहरूमा मासिक स्वंयसेविका बैठक हुने गरेको छ । ६८ वर्षीया कलुदेवी देवल स्वास्थ्य चौकीमा नियमित बैठकमा सबैभन्दा ज्येष्ठ स्वंयसेविकाका रुपमा उपस्थित हुने गरेकी छन् ।
स्वंमसेविकाहरूले वार्षिक रुपमा पोसाक र प्रोत्साहन भत्ता तथा करिब १० हजार पाउने गरेका छन् ।
‘बैठकमा मलाई बूढी असहाय भनेर हेप्छन् । अबबाट नआऊँ जस्तो लाग्छ तर सरकारले सम्मानसहित घर बिदा गर्ला कि भनेर छोडेकी छैन,’ उनले भनिन् । २२ वर्ष काम गरेकाले आफूलाई सम्मानसहित बिदा गर्नुपर्ने उनको माग रहेछ ।