क्रिकेटको शहर

प्रकाशविक्रम शाह/धनगढी । करिब डेढ दशकअघि धनगढीमा युवा अर्जुन खड्काले आफ्नै एकल प्रयासबाटक्रिकेट प्रशिक्षण शुरु गरे । सुदूरपश्चिमको अछाम, गाज्राका अर्जुनको बाल्यकालभारतको मुम्बईमा वित्यो । उनका बुबा भारतको मुम्बईमा रोजगारी गर्थे। सानै उमेरदेखि क्रिकेट खेलमा लागेका अर्जुनले मुम्बईमा हुँदा विद्यालय, क्लव तथा प्रान्तस्तरीय थुप्रै क्रिकेट प्रतियोगिता खेलेका थिए । मुम्बईबाट स्वदेश फर्केपछि उनले धनगढीमा आफ्नै एकल प्रयासबाट क्रिकेट प्रशिक्षण शुरु गरे । धनगढीस्थित बहुउद्देश्यीय खेल मैदानको एउटा कुनामा अर्जुनले युवाहरूका लागि क्रिकेट प्रशिक्षण शुरु गरे ।

यो २०६१ सालतिरको कुरा हो । त्यतिवेला हरेक दिनअर्जुनले धनगढी बहुउद्देश्यीय खेल मैदानमा केहीयुवाहरूलाई क्रिकेट प्रशिक्षण दिई रहँदा यहाँका कोही पनि क्रिकेट खेलाडीले सायदै न त राष्ट्रियस्तरको खेलाडी बन्छु भन्ने सोचेका थिए, न राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रियस्तरको क्रिकेट प्रतियोगितामा खेल्छु भन्ने नै सपना देखेका थिए । न धनगढी कुनै वेला क्रिकेटको शहरका रुपमा स्थापित हुन्छ भन्ने नै कसैले कल्पना गरेका थिए । तर, पनि अर्जुन एकलव्य भावले क्रिकेटर उत्पादन गर्ने प्रयासमा लागिरहे । चार वर्षअघि हृदयघातबाट स्वर्गारोहण हुनअघिसम्म उनको प्रयास जारी थियो । अहिले धनगढी क्रिकेटको शहरका रुपमा स्थापित भइसकेको छ र यो उपलब्धीमा अर्जुनको प्रयासको उल्लेख्य योगदान छ ।
हुन त अर्जुनले क्रिकेट प्रशिक्षण शुरु गर्नु अघि पनि धनगढीमा साना ठूला क्रिकेट प्रतियोगिता हुन्थे । तर, क्रिकेट फस्टाउन सकेको थिएन । अझ, व्यवसायिक क्रिकेट त कल्पना भन्दा बाहिरको कुरा थियो । अर्जुनले धनगढीमा क्रिकेटको बलियो सम्भावना प्रतियुवाहरूलाई विश्वास दिलाउने काम गरे ।
अहिले धनगढी क्रिकेटका लागि राष्ट्रिय मात्रै नभएर अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा समेत चर्चित छ । धनगढी प्रिमियर लिग अर्थात् डिपिएललाई अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आइसीसी) ले मान्यता दिएको छ । डीपीएल नेपालमा व्यवसायिक क्रिकेटको माइलस्टोन बनेको छ । नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीका सदस्यहरू समेत डीपीएलमा खेल्नका लागि लालायित हुने गर्दछन् । नेपालको सर्वाधिक पुरस्कार राशीको डीपीएल तेस्रो संस्करणसम्म आयोजना भइसकेको छ ।

डीपीएल जस्तो व्यवसायिक तथा सर्वाधिक आकर्षणको प्रतियोगिताका रुपमा स्थापित गर्ने अर्का अभियन्ता बनेका छन्, सुवास शाही । धनगढीमा प्राथमिकतहमा पढ्दै गर्दा क्रिकेट खेलमालागेका सुवास उच्चशिक्षाआर्जन गर्न काठमाडौं गए । तर, उनी उतै भुलिएनन् । धनगढी फर्किए  । र, शुरु गरे– धनगढी क्रिकेट एकेडेमी अर्थात् डीसीए ।
बाल्यकालमा टोल, विद्यालयमा आयोजना हुने क्रिकेटमा भाग लिने सुवासले डीसीएमार्फत व्यवसायिक रुपमा क्रिकेट प्रशिक्षण शुरु गरे । ‘अहिलेसम्म कसैले केही गरेन कोही गरिदेला भनेर पर्खिनु पनिभएन, त्यसैले मैले सोचे क्रिकेटको क्षेत्रमा केही गर्नुपर्छ । अनि सुदूरपश्चिम क्याम्पसको नाममा कलेजस्तरिय एसपिए कप आयोजना गरे’ सुवास सम्झिन्छन् । सन् २०१० मा शुरु भएको एसपीए कप क्रिकेट प्रतियोगिता चार वटा संस्करणसम्म सञ्चालन भयो । एसपिए कपमा पहिले देशभरका ११ र पछि १६ वटा कलेजका टीम सहभागी भएका थिए । त्यसक्रममा सुवासको नेतृत्वमा रहेको धनगढी क्रिकेट एकेडेमी (डिसिए) ले धनगढी क्रिकेट लिग आयोजना गर्यो । धनगढीका हसनपुर, सन्तोषीटोल, चौराहा, क्याम्पसरोड र अत्तरियाका नाममा टोली निर्माण गरियो । अक्सन प्रणालीबाट क्रिकेटरको छनोट गर्न शुरु गरियो । एसपीए कपबाट शुरु भएको यात्रा धनगढी क्रिकेट लिगसम्म आइपुग्दा धनगढी क्रिकेटको शहर बन्ने छनक देखिन थालिसकेको थियो । सुवासको सफल प्रयासका कारण डिसिएको क्रिकेट टिमले भारतको मुम्बई तथा श्रीलंकामा थुप्रै क्रिकेट खेलमा भाग लिइसकेको छ ।

क्रिकेटको क्रेज

एसपिएकप र धनगढी क्रिकेट लिगचलिरहँदा डिसीएले अर्जुन खड्कालाई प्रशिक्षक राखेर प्रशिक्षण कार्य अघि बढायो । यो एकेडेमीमा अहिले पनि अभिभावकहरु आफ्ना बच्चालाई साइकलमा बोकेर क्रिकेट सिकाउन लैजान्छन् । डिसीएमा दैनिक सरदर ६० जना प्रशिक्षार्थी छन् ।

क्रिकेटप्रति युवाहरूको आकर्षण बृद्धि भइरहँदा डीसिएका निर्देशक समेत रहेका सुवासले शाहीले सोचे– अब दुई वटै प्रतियोगितालाई गाभेर धनगढी प्रिमियर लिग (डिपिएल) आयोजना गर्नुपर्छ । सन् २०१६ मा डिपिएलको पहिलो संस्करण आयोजना भयो । सो प्रतियोगिताको सफल आयोजनापछि सिंगो नेपालका क्रिकेट खेलाडी, दर्शक तथा क्रिकेट प्रेमी धनगढीप्रति आकर्षित बने । र, धनगढीले विशिष्ट परिचय पायो–क्रिकेटको शहर।
डिपिएलको पहिलोदेखि तेस्रो संस्करणसम्म नेपालका मुख्य छ वटा शहरका छ वटा टिम सहभागी बन्दै आएका छन् । डिसिएका निर्देशक सुवासका अनुसार– अन्य थुप्रै टिमले छ वटा टिमलाई मात्रै सहभागी गराइएको छ ।
डिपिएलसम्मको यात्राका क्रममा निकै पापड बेल्नु पर्यो– सुवासलाई । सरकारी खेलकुद निकायको कुरै भएन, क्रिकेटसंग सम्बन्धित संस्थाहरू पनि एसपिए र धनगढी क्रिकेट लिगको कुरा गर्दा नाक खुम्च्याउथे । ‘शुरु शुरुमा त दश हजार रुपैयाँको प्रायोजन पाउन पनि मुस्किल थियो’ सुवासले त्यति वेलाको अवस्था स्मरण गरे– तर मैले हिम्मत हारिन । निरन्तर लागि रहे । अहिले डिपिएलमा करोडौं रुपैयाँको प्रायोजन हुने गरेको छ ।
डिपिएल शुरु भएपछि प्रायोजकहरु लगातार बढी रहेका छन् । पहिलो संस्करणमा एक करोड ८० लाख रकम जुटेकोमा सन् २०१८ को तेस्रो सस्करणमा पाँच करोड रुपैयाँ बढी रकमसम्म जुटेको थियो । आइसीसीले मान्यता दिएपछि डिपिएलमा प्रायोजन रकमका साथै पुरस्कार राशी पनि बृद्धि गरिएको छ । पहिलो संस्करणमा पुरस्कार राशी २८ लाख ५० हजार रुपैयाँ रहेकोमा दोस्रो संस्करणमा ५० लाख रुपैया र तेस्रो संस्करणमा पुरस्कार राशी ६० लाख रुपैयाँ पुर्याइयो । तेस्रो संस्करणको रुस्लान डिपिएलको विजेता टिमले ३० लाख तथा उपविजेताले १२ लाख रुपैयाँ पुरस्कार पाएका थिए । डिपिएलको सफल आयोजनापछि अहिले नेपालका केही शहरमा डिपिएलको सिको गरेर क्रिकेट लिग शुरु भएका छन् ।

ड्रिम फाप्ला

एसपिएकप, धनगढी क्रिकेट लिग र डिपिएलसंगै धनगढी फाप्लाका कारण झनै चर्चामा छ । यो ड्रिम फाप्लाका नामले प्रसिद्ध भएको छ । डिपिएलको तेस्रो संस्करणका अधिकांस खेल फाप्ला क्रिकेट मैदानमा भएका थिए । त्यसअघि प्रदेश प्रहरी इकाई कार्यालयको खेल मैदानमा क्रिकेट खेल हुन्थे । र, प्रायः खेलहरू म्याट ओच्छ्याइएको पिचमा खेलाइन्थे ।

कैलाली जिल्ला खेलकूद विकास समितिले डिलासैनी सामुदायिक वनबाट भोगचलन अधिकार लिएको १६ बिघा जग्गामा फाप्ला क्रिकेट रंगशाला निर्माणाधीन अवस्थामा छ । डिसिएले अभियानका रुपमा शुरु गरेको ड्रिम फाप्लामा उद्योग बाणिज्य संघ, खेलकुद विकास समिति, स्थानीय तथा प्रदेश सरकारको साथ र सहयोग रहेको छ । डिसिएले एसपिए कप क्रिकेट शुरु गरेदेखि नै प्रति टिकट पाँच रुपैयाँ फाप्ला क्रिकेट मैदान निर्माणका लागि छुट्याउने गरेको छ ।
यो क्रिकेट रंगशाला निर्माणमा दुई अर्ब रुपैया लागत लाग्ने बताइएको छ । अहिले सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारले विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन (डिपिआर) प्रक्रिया अघि बढाएको छ । संघीय सरकारले चालू आर्थिक वर्षको बजेटमा फाप्ला क्रिकेट रंगशाला निर्माणका लागि छ करोड तथा सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारले पाँच करोड रुपैया विनियोजन गरेका छन् । त्यस्तै, धनगढी उपमहानगरपालिकाले एक करोड रुपैयाँ बजेट छुट्टाएको छ । डिपिएलको तेस्रो संस्करण आयोजनागर्न पिच, अस्थायी प्याराफिट आदि निर्माणमा संघीय सरकारले ६० लाख र डिसिएले ३० लाख रुपैयाँ खर्च गरेका थिए ।
सुवासले शुरुदेखि नै फाप्ला क्रिकेट रंगशाला निर्माण कार्य निजी–सार्वजनिक साझेदारीको अवधारणाबाट अघि बढाउनु पर्छ भन्ने अडान राखेका छन् । तर, कैलाली जिल्ला खेलकूद विकास समितिका अध्यक्ष दीपकबहादुर सिंह भने सरकारले नै क्रिकेट खेल मैदान निर्माण गर्नुपर्ने बताएउँछन् । उनको भनाई छ– यहाँका जनताले क्रिकेट रंगशालामा लगानी गर्न सक्दैनन् । उनका अनुसार ४० हजार दर्शक अटाउने क्षमताको रंगशाला बनाउने सोच सरकारको छ ।

गोरखापत्र दैनिकबाट