महाभूकम्पको दुई वर्ष : अहिले पनि लाग्छ– ‘कसरी बाँचिएछ’
त्यो दिन (वैशाख १२ गते) काठमाडौँको शंखमुलमा कोठामा खाना खाएर बसेका थियौ । एकाएक घर हल्लिन थाल्यो । म र मेरो छोरा आत्तिएर एक छिन ढोकामा अडेस लाग्यौं । भूूकम्प कम होला भनेको त, झन् बढ्न थाल्यो । हामी आमा छोरा उभिन नसकेर भुईमा ढल्यौं । कोठामा दराज र अरू सामान खसेको आवाज आयो । घरभित्र र बाहिर एकाएक कोलाहाल मच्चिएको सुनियो । भूकम्पको पहिलो झड्का रोकिएपछि घरबाट बाहिर निस्किएर अगाडिको सानो चौरमा बस्यौ । अरू घरका मानिस पनि बाहिर आइसकेका थिए । (मलाई धेरै लामो समयसम्म भूकम्प गयो जस्तो लागेको थियो, तर पछि थाहा भयो– ‘यो एक मिनेट ३० सेकेन्ड मात्र गएको रहेछ ।’
केही समयपछि फेरि अर्को झड्का आयो । त्यति बेला हामी बस्ने घर ४५ डिग्रीको कोणमा लच्केको देख्यौ । दायाबाँयाका घरका छतबाट पानीका ट्यांकीहरू जहातहीँ सडकमा खसेका थिए । वरपरका सबै घरका पर्खाल ढलेका थिए । अगाडिको सडकमा चिरा परिसकेको रहेछ । मैले अस्ट्रेलिया रहेको छोरा, लखनउमा भएको बहिनीको छोरा र कैलाली तथा डोटीमा रहेका आफन्तसंग फोन गरे । भूकम्पको पहिलो झड्कामा पनि आफन्तसंग सम्पर्क भएको थियो, तर फोन काटियो । फेरि आफन्तहरूसंग कुरा गर्दै थिए– ’दोस्रो झड्कामा आयो । मेरो वरपरको कोलाहाल फोनमा आफन्तले पनि सुने । उनीहरू पनि आत्तिए ।’
हामीले एकपछि अर्को सातवटा झड्का भोग्यौं । त्यसपछि म टोल छिमेकका सबैलाई लिएर नयाँ वानेश्वरको सिभिल हस्पिटलको आँगनमा गए । मलाई जिम्मेवारीबोध भएर नै सबैलाई सिभिल अस्पतालमा जाऔ भनेकी थिए । हामी त्यहाँ जादै गर्दा संविधानसभा भवनको अगाडिको चौर मानिसले खचाखच भरिएको थियो ।
हामीले तीन रात तीन दिन सिभिल अस्पतालको परिसरमा वितायौं । त्यहाँ करिब पाँच हजार जना जति थियौँ । पानी पर्दा सिभिल अस्पतालको भवनमा ओत लाग्यौं । हामीलाई सिभिल अस्पतालको भवन भूकम्प प्रतिरोध क्षमताको हो भन्ने थाह भएर केही सहज लागेको थियो । तीन रात तीन दिनसम्म जतिवेला पनि एम्बुलेन्सको साइरन, घाइतेको क्रन्दन मात्रै सुनियो । कोही अस्पताल पुग्दानपुग्दै मरेका थिए, कोही आइसकेपछि मरे । एक जना आमाले आफ्नो छोरा मरेको राम्ररी भन्न सकिनन् । उनको छोरा अस्ट्रेलिया जाने तयारीमा थियो रे भिसा र टिकट पनि लिइसकेको रहेछ । उनकी आमा छोराको मृत्युले स्तब्ध थिइन् । उनले न आफ्नो घर कहाँ हो भनिन्, न छोरा कसरी मर्यो भन्न सकिन् । मात्र ‘छोरा मर्यो, अस्ट्रेलिया जादै थियो’ मात्र उच्चारण गर्न सकिन् ।
सिभिल अस्पतालका डाक्टर, नर्स लगायत कसैलाई पनि एक छिन फुर्सद लिएको देखिन । अस्पतालमा घाइतेको सङ्ख्या बढेको बढ्यै । मसित भएको अलिकति पैसाले बजारमा भेटिएको चाउचाउ, बिस्कृट आदि किनेर टोलबासीले मिलेर खायौं । तर पसलेले निकै चर्को मूल्य लियो, यस्तो विपतको बेलामा पनि मानवता देखाएन ।
मलाई ‘धरहरा ढल्यो’ भन्ने सुनेपछि काठमाडौँ ध्वस्त भयो भन्ने लागेको थियो । हुन पनि काठमाडांै अस्तव्यस्त भएछ । मैले जीवनमा भूकम्पको यति ठुलो झड्का पहिलो पटक भोगेकी थिए । अहिले पनि त्यो दिन सम्झिदा कसरी बाँचिएछ ? भन्ने लाग्छ, आङ सिरिङ हुन्छ । अब कहिल्यै काठमाडौँ जानु नपरे हुन्छ जस्तो लाग्छ । मेरो छोरा त अब काठमाडांै जान्न भन्छ । हिमालय कलेजमा सिभिल इन्जिनियरिङ दोस्रो वर्षमा पढ्ने २० वर्षको छोरा सिद्धराजले त्यति बेला जसरी पनि चाडो धनगढी जाऔं भन्यो, ऊ अहिलेसम्म पनि आतंकित छ ।
हाम्रो डेराघरमा भाडामा बस्ने सुर्खेतका भाइबहिनी पनि आत्तिएका थिए । उनीहरूसित पैसा थिएन, मैले उनीहरूलाई कोहलपुरसम्म लिएर आए । उतै बसेर भूकम्प पीडितलाई केही सहयोग गर्ने मेरो इच्छा थियो । तर धनगढीमा भएकी ७७ वर्षकी आमा र अरू नातेदारले धनगढी आउन निकै जिद्धी गरे । मैले ‘हामी ठिक छौँ’ भन्दा पनि कसैले विश्वास गरेनन् । विदेशमा भएका छोराहरू पनि दबाब दिन थाले । पारिवारिक दबाब धान्न नसकेर म १५ गते बस चढेर १६ गते धनगढी आइपुगे । हामी चढेको एसी बसमा करिब
डेढ सय मान्छे कोचेर ल्याइयो । सिटभन्दा बढी नलैजाऊ भन्दा विद्यार्थीहरूले मानेनन्, जबरजस्ती गरे । बसमा मात्र होइन ट्याक्टर, ट्रकमा पनि क्षमताभन्दा निकै बढी मान्छे काठमाडौँ बाहिर आउँदै थिए । घर फर्किने दिन धराहरा हेर्न गए, बसपार्क हेरियो । जताततै घर भत्किएका । चिहान जस्तो लाग्यो काठमाडौँ । जताततै सन्नाटा थियो ।
(नेपाल शिक्षक युनियनकी पूर्व केन्द्रीय उपाध्यक्ष जोशीसंग अनुमोदनका कार्यकारी सम्पादक प्रकाशविक्रम शाहले गरेको कुराकानीमा आधारित)
