कर्णालीमा “पानी जहाज”

कर्णाली नदीमा “पानी जहाज” सञ्चालन गर्ने तरखरसंगै आम नेपाली नागरिकले मजाकका रुपमा लिएको “पानी जहाज” को किस्सामा थप कौतुहलता बढेको छ । कैलाली जिल्ला समन्वय समिति तथा केही स्थानीय तह मिलेर कर्णाली नदीमा यात्री तथा मालसामान बोक्ने साना खालका पानी जहाज सञ्चालनको तयारी भइरहदा विकास, समृद्धि सम्बन्धी प्रसंगमा दोहोरिने पानी जहाजको चर्चाले यस पटक कैलाली सहित सुदूरपश्चिम प्रदेशलाई थोरै भए पनि तरंगित पारेको अनुभव हुदैछ । समुद्रमा चल्ने भीमकाय पानीजहाज नेपालका नदीमा चल्ने भन्नेमा विश्वास हुने कुरै भएन । कर्णाली र कोशी नदीमा साना तथा मझौला खालका पानी जहाज अथवा स्टिमर, वा मेसिनबाट चल्ने डुंगा सञ्चालन गर्न कुनै समस्या देखिदैन । केही वर्ष अघि कोशी नदीमा छतरादेखि संखुवासभासम्म स्टिमर सञ्चालन गरिएको थियो । केही समयपछि स्टिमर सञ्चालन योजना बन्द भयो । अहिले कर्णाली नदीमा पानी जहाज सञ्चालन गर्ने बताइरहदा यसबारे यस प्रदेशका आम नागरिकमा जिज्ञासा बढ्नु स्वाभाविक हो । चासो के मात्रै हो भने– कर्णालीमा पानीजहाज एक अर्को प्रहर्शन मात्रै नबनोस् ।
कर्णालीमा पानीजहाज चलाउने योजनाको सुत्रधारका रुपमा अहिले कैलाली जिल्ला समन्वय समिति देखिएको छ । संविधानले जिल्ला समन्वय समितिलाई चिन्दैन । अर्थात्, जिल्ला समन्वय समिति कुनै कार्यकारी अधिकारप्राप्त निकाय होइन । तर, कैलाली जिल्ला समन्वय समितिले स्थानीय तहहरूसंगको समन्वयमा यो योजना साकार पार्ने दृढता देखाइरहेको अवस्था छ । कर्णाली नदीमा जुनसुकै आकारको भए पनि पानीजहाज सञ्चालन होला, तर यो कत्तिको दिगो हुन्छ भन्ने मुख्य प्रश्न हो । त्यस्तै, जिल्ला समन्वय समिति तथा स्थानीय तहहरु मिलेर सञ्चालन गरिने कर्णालीमा पानी जहाजको दिगो सञ्चालनका लागि आवश्यक बजेट, व्यवस्थापन, जनशक्ति, मर्मतसम्भार लगायतको कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्ने अर्को सवाल हो । सडक यातायात भन्दा यो यातायात बढि सहज, छिटोछरितो र सस्तो तथा सुरक्षित छ भन्ने जनतालाई विश्वास नभएसम्म यो योजना लहडका भरमा ल्याइएको एउटा रहर मात्रै बन्यो भने आश्चर्य हुने छैन ।
कर्णालीमा साच्चै नै दीगो रुपमा पानीजहाज सञ्चालन गर्ने हो भने सबैभन्दा पहिले सोसम्बन्धमा प्रदेश सरकारले आवश्यक नीति ल्याउनु जरुरी हुन्छ । कर्णालीमा पानीजहाज सञ्चालन सरकारी–निजी साझेदारी अवधारणाका आधारमा अघि बढाउने वा प्रदेश तथा स्थानीय सरकारबीचको समन्वय र व्यवस्थापनबाट सञ्चालन गर्ने अथपा पूर्ण रुपमा निजी क्षेत्रलाई जिम्मा दिने जस्ता सवाल स्पष्ट नभएसम्म पानीजहाज सञ्चालनले दीगोपन लिनसक्छ भन्नेमा विश्वास गर्ने आधार कमजोर हुनेछन् । त्यसैले लहडका आधारमा होइन, दूरदृष्टिका साथ दीगोपनका बलिया आधारका साथ यो कार्य अघि बढाउनु आवश्यक छ । कर्णाली नदी आफैमा जलयात्राको प्रचूर सम्भावना भएको नदी हो । त्यसैले यो सुदूरपश्चिम प्रदेशमा पर्यटन विकासको पनि बलियो आधार हो । अहिले पनि कर्णालीमा ¥याफ्टिङ सञ्चालनमा छ । चिसापानी, त्रिवेणी लगायतका स्थान आफैंमा पर्यटनस्थलका रुपमा स्थापित हुदै गएका छन् । त्यसैले कर्णालीमा पानीजहाज सञ्चालनको कुरा गरिरहदा क्षणिक लहड र रहर होइन, दीगोपनको सवालमा मुख्य ध्यान दिनु जरुरी हुन्छ ।