फेसबुकका तीतामीठा अनुभव

गड्सेरी माइला
२७ नोभेम्बर २०११ मा फेसबुकमा प्रबेश गरेको रहेछु । यस हिसाबले सामाजिक सन्जालमा जोडिएको करिब ८ वर्ष पुरा भएको छ । यस अवधीमा थुप्रै तीतामीठा अनुभुति संगालेको छु । कतिपय अनुभूति हाँसो उठ्दा छन। कतिपय रिस उठ्दा छन। कतिपय दुखित बनाउने छन । कतिपयले सुखद अनुभूति गराउने छन । कतिपय भन्न मिल्ने छन । कतिपय भन्नै नमिल्ने छन । सामाजिक सञ्जाल चलाउदाका प्रारम्भिक दिनमा आफूबाट पनि हाँसो उठ्दा व्यवहार भयो होला भन्ने मेरो अनुमान छ । च्याटमा गर्नुपर्ने अन्तरंग कुराकानी टाइमलाइन मै लेखिदिए पछि मेरा फिमेलका मित्रका श्रीमानले तिनलाइ बेस्मारी हप्काए । मलाइ पनि बेस्मारी गाली गरे । अन्तत हामी दुवै अन्फ्रेन्डरुपी सम्बन्ध विच्छेद गर्न विवश भयौ ।
फेसबुक चलाउंदै जाँदा, नयाँनयाँ साथी जोडिदै गए , जोेडिएका छुट्दै गए । पुनः नयाँ जोडिदै गए । यस्तैमा एउटी दिलफेंक फिमेल मित्र आइन । मेरो टाइमलाइन मै खतरा लबलेटर लेखिदिइन । यो पढेपछि मेरो भलो चाहने र मलाइ भलादमी सम्झने सबैले नाक खुम्चाए । यो के हो ? कसले लेखेको हो ? कसरी लेखेको हो ? तिम्रो आड भरोसा नपाइ यसो लेख्न सक्छ कसैले ? उमेरको, पदको ,प्रतिष्ठाको ख्याल नराखी यस्तो व्यवहार गर्ने ? यस्तासंग सम्बन्ध राख्ने ? भनेर प्रश्न, प्रतिप्रश्न, प्रष्टीकरण दिन र सहन नसकेपछि केही दिनका लागि फेसबुकलाइ विश्राम दिइयो ।
केही दिनपछि पुनः फेसबुकमा आउनासाथ एउटी नानीले च्याटमा कुरा थालिन –आइ लब यु बुढा “मैले भने– नानी म बुढोसंग आइ लब यु भनेर क्याछ्र्यौ ? नानीले भनिन–“बुरा लब भनेको शरीरसंग होइन, मनसंग हुने हो “मैले भने–“त्यो त हो तर ।।। “तर के बुरा ? उनको यो प्रश्नमा मैले पन्छिने हिसाबले जवाफ दिए –“म त सुगर, प्रेसर, मुटुको बिमारी हुं । “उनले सहजै लाफिंग स्टिकर सहित जवाफ दिइन–“त्यो त झन् राम्रो भो नि बुरा, तिमी चाँडै माथि गएपछि त स्वादै हुन्छ नि ।
जीवनमा प्रत्यक्ष देख भेट र चिनजान नभएकी एक फिमेल मित्रले मदनमणी दिक्षितद्धारा लिखित करिब १२००।– पर्ने तीनवटा किताब किनेर पठाइ दिइन काठमान्डौबाट । यति गुनिला र ज्ञानी मित्र पनि यहि फेसबुकले जुराइ दिएको अनुभव छ ।
लेखिएका कुरा सहि र यथार्थ हुँदाहुंदै पनि साइबर क्राइममा जाक्छु, हान्छु, पिट्छु भन्ने डर देखाएर मेरा कतिपय स्टाट्सलाइ शहिद बनाइयो, शहिद हुन बाध्य पारियो ।

खासमा मान्छे देखिए जस्तो ,सुनियो जस्तो, बुझिए जस्तो, बुझाइए जस्तो वीर हुन ,साहसी हुन नसकिदों रैछ । डराउनै पर्दोरैछ । कायर पनि हुनै पर्दोरैछ । समाजका, संस्कृतिका, व्यवहारिक जीवनका सीमा भित्र खुम्चिनै पर्दो रैछ, संकुचित हुनै पर्दोरैछ । सामाजिक सञ्जाल भन्दैमा लेख्न चाहेका सबै कुरा उन्मुक्त भएर लेख्न सकिन्नरैछ ।
जीवनमा कहिल्यै देखभेट नभएकाहरु यहि फेसबुकले अत्यन्त आत्मिय मित्रका रुपमा प्रस्तुत गरे । अनि देखभेट भएका र राम्रैसँग चिनजान भएकाहरु यही फेसबुकमा सृजित विवादका कारण सदाका लागि टाढिए । कतिपय चिनजानका मित्रहरु जोसंग मेरो कुनै व्यक्तिगत रिसइवि शत्रुता थिएन तिनले मलाइ अन्फ्रेन्ड गरे । अनि कतिपय ति चिनजानका ति मित्रहरु जसलाइ मैले पनि अकारण अन्फ्रेन्ड गरे । अन्फ्रेन्डै त नगरिदिए पनि हुन्थ्यो भन्ने लाग्थ्यो कहिलेकाहीं । तर पुनःरिक्वेस्ट पठाउन आफ्नो अहंले नदिने ।
यो फेसबुक र मेरो आफ्नो स्वभाव देखेर पनि दंग पर्छु म कहिलेकाहिं । अरुको स्वभाव पनि त्यस्तै हुन्छ कि ? आफ्ना स्टाट्समा लाइक र कम्मेन्ट गर्नेहरु आफ्ना जस्ता,मित्र जस्ता,आत्मिय जस्ता लाग्ने तर लाइक र कम्मेन्ट नगर्नेहरु शत्रु जस्ता, पराया जस्ता लाग्ने हुन्छन । कसैप्रति उदासिन, अरुचि, मन नपराइ प्रकट गर्नु छ, अव्यक्त आक्रोश व्यक्त गर्नु छ भने लाइक, कम्मेन्ट नगर्नु हो रे फेसबुके बुझाइमा ।
व्यवहारिक जीवनमा राजनीति गर्न नसकिनुको पीडा,कुन्ठा राजनीतिक स्टाट्स मार्फत प्रकट हुन्छ । कतिपयले यसलाइ राजनीति नै गरेको अर्थमा बुझ्दा रैछन । अमुक पार्टीको कार्यकर्ता अथवा झोले नै रहेको अर्थ लाउदा रैछन । राजनीतिक स्टाट्स कै कारण आफ्नो र विरानो ठान्ने ,लाइक र कम्मेन्टको ओइरो लाग्ने प्रवृत्ति फेसबुकमा विद्यमान छ । म आफै पनि त्यो कम्जोरीबाट ग्रसित छु । आफ्नो पार्टीको समर्थनमा आए वाह वाह क्या बात क्या बात भनेर प्रशंसाका फूल गुच्छा अर्पण गर्छन ,आफ्नो पार्टीको विपक्षमा आए मा,मु, जां भन्दा तल्लो स्तरको गालीमा झर्छन ।
राजनीतिक स्टाट्स कै कारण कतिपयले माओवादी माओवादी जस्तो देखे, कतिपयले एमाले एमाले जस्तो देखे,कतिपयले कांग्रेस कांग्रेस जस्तो देखे, कतिपयले राजावादी राजावादी जस्तो देखे तर यथार्थमा म त्यस्तो कुनै राजनीतिक मान्छे थिइन र होइन ।
राजनीतिक राम्रो स्टाट्स लेखेका कारण यति राम्रो लेख्दो रछ भनेर रिसले टाढिए । कोइ कोइ चाहिं राजनीतिक स्टाट्स लेखेकै भरमा अति नजिकको माने, आत्मीय माने, अन्तरंग ठाने । यद्यपि म अहिलेसम्म कुनै पनि पार्टीसंग सदस्यताका हिसाबले जोडिएको छैन , जोडिन्न । तर मानसिक संलग्नता, भावनात्मक ऐक्यबद्धता कुनै न कुनै पार्टीसंग रहने नै भो रहन्छ । समाजमा बसिसके पछि र समाजसँग बस उठ गर्न परेपछि निरपेक्ष रुपमा निष्पक्ष हुन सकिन्न । हुन पनि हुन्न । एउटो भनाइ छ, सबैको हुने मान्छे कसैको पनि हुन्न ।
साहित्यिक कुराकानी ,भलाकुसारी, छलफल विचार विमर्शका लागि यो फेसबुक निकै उपयोगी रह्यो । प्रिन्ट मिडियामा लेखिने लेख, कविता, कथा, निबन्ध के कस्तो रह्यो ,सुधार्नुपर्ने के के छन भन्ने कुरा तत्काल थाहा पाइन्न । एक दुईवटा पाठक प्रतिकृया अथवा व्यक्तिगत भेटघाटमा प्राप्त हुने प्रतिकृया बाहेक अन्य उपायबाट आफ्ना रचना बारेको मूल्यांकन थाहा पाउन कठिन हुन्छ । तर फेसबुकमा लेखिएका साहित्यिक रचनाको तत्काल फिडव्याक पाइन्छ , राम्रो, नराम्रो , गतिलो अगतिलो के कस्तो छ,सो धारणा शिघ्र थाहा पाइन्छ । तत्काल सकारात्मक प्रतिकृया पाउदा अझ बढी लेख्ने उर्जा मिल्छ ।