सम्पादकीयः अनुकरणीय प्रयास

अझैं पनि बाल विवाहको समस्या भोगिरहेका सुदूरपश्चिमका केही जिल्ला, तथा समुदायलाई सो समस्याबाट मुक्त पार्ने क्रममा बैतडीको पुर्चौडी नगरपालिकाले घरघरमा हरियो झण्डा लगाउने अभियान अघि सारेको छ । “बिहेवारी बीस वर्ष पारी । सानो उमेरमा बिहे गरे बिग्रन्छ घरवारी” नारा अंकित हरियो झण्डा गाडिएका घरमा विहेको उमेर नपुगेका बालिका छन् भन्ने सन्देश दिने गरेको छ । अर्थात्, नाबालिग अथवा विहेको उमेर नपुगेका छोरी भएको घरमा मात्रै त्यस्तो हरियो झण्डा लगाइने गरिएको छ । र, यस्तो हरियो झण्डाको सन्देश हो– यो घरको छोरीको विहेको उमेर भएको छैन । यो अभियानलाई सफल र प्रभावकारी बनाउन नगरपालिकाले किशोरीहरूको सहभागितामा किशोरी वृत्त गठन गरी विभिन्न सचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको छ । र, पुर्चौडी नगरपालिकाले आगामी अढाई वर्षको अवधिमा त्यो नगरपालिकालाई पूर्ण रुपमा बाल विवाहमुक्त बनाउने लक्ष्यसहित अभियान अघि बढाइरहेको छ ।
सुदूरपश्चिम प्रदेशका कतिपय जिल्ला, क्षेत्र तथा समुदायमा अझैं पनि वाल विवाह प्रचलन रहेको अवस्था छ । कतिपय समुदायमा निकै सानो उमेरमा विहे गर्ने प्रचलन छ । बाल विवाहका कारण सिर्जना हुने समस्याबारे दोहो¥याइराख्नु जरुरी छैन । मुख्य सवाल भनेकै बाल विवाहलाई कसरी न्युनिकरण गर्ने भन्ने नै हो । कानूनतः बाल विवाह निषेधित छ । तर, समाजमा रहेका अन्य कतिपय प्रचलन झंै बाल विवाहको प्रचलन अन्त्य हुनसकेको छैन । बाल विवाह जस्ता सामाजिक, सांस्कृतिक प्रचलन तथा समस्याको अन्त्यका लागि कानूनी प्रबन्ध गरेर मात्रै पुग्दैन र यसका लागि स्थानीय तहबाटै विशेष प्रयास गरिनु आवश्यक हुन्छ भन्ने अहिले पुर्चौडी नगरपालिकाले अघि बढाएको अभियानले पनि स्पष्ट सन्देश दिएको छ । त्यसैले पनि पुर्चौडी नगरपालिकाले सञ्चालन गरेको बाल विवाह न्युनिकरण अभियान अरुका लागि पनि अनुकरणीय बन्नेमा विमति रहदैन ।
मानिसमा बलियोसंग जरा गाडेका सामाजिक, सांस्कृतिक परम्परा तथा विश्वासहरूको एकैचोटी अन्त्य सम्भव हुदैन भन्ने थुप्रै प्रयासहरूको अनुभवले देखाएको छ । बाल विवाहको प्रसंग होस् अथवा छाउपडी प्रथाको उन्मुलन होस अथवा जातीय छुवाछूतको अन्त्यको सवाल होस्, वा पूर्ण सरसफाईको विषय होस्, यी सबैलाई प्रभावकारी रुपमा परिणाममुखी बनाउन सबैभन्दा बढी व्यक्ति, समाज तथा परिवारको अग्रसरता आवश्यक हुन्छ । बैतडीको पुर्चौडी नगरपालिकाले सञ्चालन गरेको वाल विवाह न्युनिकरण अभियानका मुख्य अभियानकर्ताका रुपमा किशोरीहरूलाई अघि सारिएको छ । बाल विवाहको पहिलो पीडित भनेकै बालिका हुने भएकाले उनीहरूकै नेतृत्व र सहभागितामा अभियान अघि बढाइदा निश्चय पनि उपलब्धीमूलक हुनेमा विमति रहदैन ।
अन्धाधुन्ध तथा मनपरी ढंगले सडक खन्ने तथा विस्तार गर्ने कामलाई मात्रै विकासका रुपमा प्रस्तुत गर्ने मानसिकता त्यागेर सामाजिक विकासमा बढि ध्यान दिन पनि यस्ता अभियानले प्रेरणा दिएको मान्नु पर्दछ । समाजमा व्याप्त कुरीति, कुसंस्कार, गलत परम्परा, अन्धविश्वास, आदिको अन्त्य नभएसम्म भौतिक विकासले मात्रै सही अर्थमा सभ्य तथा सुसंस्कृत समाजको कल्पना गर्न सकिदैन । न त समाजको समृद्धि नै सम्भव हुन्छ ।