आज वन उपभोक्ता दिवस

धनगढी । आज बिहीबार वन उपभोक्ता दिवस । ‘वनको दिगो व्यवस्थापन समुदायको योगदान, वन डढेलो रोक्न सामुदायिकको अभियान’ भन्ने नाराका साथ विभिन्न कार्यक्रम गरि यो दिवस मनाईदै छ ।
सामुदायिक वन उपभोक्ता महासंघले जिल्लाभरी विभिन्न कार्यक्रमसहित दिवस मनाइने जनाएको छ । नेपालमा २०५१ सालमा सरकारले वन संरक्षणका लागि उपभोक्तालाई वन हस्तान्तरण गरेको दिनलाई दिवस मनाउने गरिएको छ ।
नेपालमा वन क्षेत्रको संरक्षण, सम्वद्र्धन र उपभोगमा आवद्ध उपभोक्तालाई थप जागरुक बनाउन वन उपभोक्ता दिवस मनाउने गरिएको छ । वन संरक्षण र उपयोग सम्बन्धि तरिकामा बनको सामुदायिकरण लोकप्रिय र प्रभावकारी मानिन्छ ।
सामुदायिक वनको माध्यमबाट उपभोक्ताहरूमा सामुहिक ऐक्यवद्धता कायम भएको पाइन्छ । वनस्रोतको संरक्षण र उपयोगमा संगठित समाजका रूपमा स्थापित सामुदायिक वन उपभोक्ता महासंघ, कैलालीका अनुसार जिल्लामा हालसम्म पाँच सय २० सामुदायिक वन हस्तान्तरण भइसकेका छन् ।
महासंघका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७०/७१ मा तीन सय ६४, ०७१/७२ मा चार सय ४४ र ०७२/०७३ मा पाँच सय दुई सामुदायिक वन रहेका थिए ।
कैलालीमा रहेको दुई लाख पाँच हजार नौ सय ४१ हेक्टर वन क्षेत्रमध्ये ९८ हजार तीन सय ९२ हेक्टर क्षेत्र सामुदायिक वनले ओगेटेको छ । २०६८ सालको जनगणना अनुसार एक लाख ४२ हजार चार सय ८० घरधुरीमध्ये ८४ हजार छ सय ७० घरधुरी सामुदायिक वनमा आवद्ध छन् ।
त्यस्तै सात लाख ७५ हजार सात सय नौ जनसंख्यामध्ये पाँच लाख ५७ हजार सात सय आठ जनसंख्या सामुदायिक वनमा आवद्ध रहेको २०६८ को जनगणनामा उल्लेख छ ।
जिल्लामा तीन हजार नौ सय ६१ उपभोक्ता समूह सक्रिय रहेको महासंघले जनाएको छ । बन उपभोक्ता समूहमा पछिल्ला दिनमा पुरुषभन्दा महिलाको नेतृत्व बढेको छ । महासंघका अनुसार कैलालीमा सामुदायिक वनमा दुई हजार चार सय १२ जना महिला नेतृत्व तहमा रहेका छन् भने नेतृत्वमा रहेका पुरुषको संख्या एक हजार पाँच सय ४९ रहेको छ ।
वनस्रोतको उपभोग तथा व्यवस्थापनका दृष्टिकोणले नेपालको वनलाई सात प्रकारले वर्गीकरण गरिएको महासंघका जिल्ला सचिव डण्डीराज सुवेदीले बताए ।
उनका अनुसार कैलालीमा कवुलियत वन एक, धार्मिक वन पाँच, निजी वन ६५, सामुदायिक वन दुई, साझेदारी दुई, संरक्षित एक र सामुदायिक वन पाँच सय २० रहेका छन् ।
नेपालमा भौगोलिकताका दृष्टिकोणले वनलाई ६ भागमा वर्गीकरण गरिएको छ । साल, अस्ना, कर्मा, खयर, सिसौं, सिमल लगायतका वनस्पति पाइने वनलाई उष्ण वन भनिन्छ ।
त्यसैगरी खोटे सल्ला, चिलाउने, कटुस, उत्तिस, टुनी, सिरिस आदि वनस्पति पाइने वनलाई उपोष्ण वन भनिन्छ ।
सानो फलाट, ठूलो फलाट, बाँझ, गोब्रे सल्ला जस्ता रूख रहेको वनलाई समशितोष्ण वन भनिन्छ ।
बाँझ, गुराँस, गोब्रे सल्ला, ठिंग्रे सल्ला, देवदार आदि पाइने वनलाई शितोष्ण वन भनिन्छ ।
त्यसैगरी सब अल्पाइन वनमा बुंगे सल्ला, गोब्रे सल्ला, भोजपत्र, गुराास, धुपि आदि वनस्पति र अल्पाइन वनमा झाडीदार धुपी र गुराँसका प्रजातिहरु पाइन्छन् ।
वन ऐन २०४९ अनुसार पूर्ण वा आंशिक रूपमा रूखहरूले ढाकिएको क्षेत्र ‘वन’ हो । यस परिभाषा अनुसार वनले घेरिएको वा वन छेउछाउका पर्ती वा ऐलानी जग्गा, वनभित्रको बाटो, पोखरी, ताल वा खोलानाला र बगर समेत वन हो ।
वन पैदावार भन्नाले रूख, वनस्पति, पशुपन्छिका अलावा चट्टान, माटो, ढुङ्गा, गिट्टी, बालुवा समेतलाई जनाउँदछ । नेपालमा कुल क्षेत्रफलको लगभग ४० प्रतिशत भू–भाग वन रहेको छ ।