धुमधामसंग गौरा भित्राइयो

धनगढी / सुदूरपश्चिम प्रदेशको प्रमुख पर्व गौरा आइतबार धुमधामका साथ भित्र्याइएको छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा मनाइने विभिन्न चाडपर्वमध्ये गौरा पर्वलाई विशेष महत्वका साथ मनाइने गरिन्छ । आइतबार प्रदेशका विभिन्न जिल्लाका हिन्दू महिलाहरूले नजिकै रहेका खेतबाट गौरालाई गौराघरसम्म भित्र्याएका हुन् ।

सप्तमीका दिन साउँ (एक प्रकारको वनस्पति) बाट भगवती पार्वतीको प्रतीकका रुपमा गौराको मूर्ति बनाएर गौराघरमा भित्राउने प्रचलन छ । गौरालाई खेतबाट बाजागाजाका साथ महिलाहरूले गौराघरसम्म भित्र्याउने चलनअनुसार डोटीसहित समग्र सुदूरपश्चिममा गौरा भित्र्याइएको सायल गाउँपालिकाका ज्योतिष पण्डित चेजराज जोशीले जानकारी दिए ।

पण्डित जोशीका अनुसार सप्तमी तिथिका दिन गौरा देवी भित्र्याएपछि अष्टमीका दिन दुबोको पूजासहित गौरा र महेश्वरको विवाह गरिन्छ । गौरालाई अष्टमीका दिन पूजाआजा गर्दै, मांगल गानमा नचाइन्छ । गौरा भगवान् शिवकी पत्नी तथा पर्वतराज हिमालयकी छोरीलाई हुन् ।

गौरीले कडा उपासना गरी शिवलाई पतिका रुपमा प्राप्त गरेको स्मरणमा सुदूरपश्चिम प्रदेशमा गौरा मनाइने चलन रहेको जोरायल गाउँपालिका वडा नम्बर ५ का पुजारी डिल्लीराज जोशीले बताए ।

उनले भने– भगवान शिवलाई पति पाउन पार्वतीले गरेको कठोर तपस्या जस्तै यहाँका महिलाले पनि गौरा देवीको निकै तपस्या गर्छन् । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा यो पर्वको विशेष महत्व छ ।

गौराको सुरुआत हरेक वर्ष भाद्र शुक्लपक्ष पञ्चमीमा हुन्छ, जसलाई बिरुडा पञ्चमी पनि भनिन्छ । सो दिन बिरुडा (पाँच प्रकारका अन्न तथा गेडागुडी) भिजाएर गौराको सुरुआत हुन्छ ।

गौरा स्थापना गर्ने ठाउँ लिपपोत गर्न शुद्ध माटो ल्याउने, प्रतिप्रदामा लिपपोत गर्ने, द्वितीया–तृतीयामा ब्रतालुले लत्ताकपडा धुने–नुहाउने र चतुर्थीमा बिरुडाका लागि गेडागुडी केलाउने चलन रहेको दिपायल राजपुरकी गौरीदेवी शाखले जानकारी दिए ।

उनका अनुसार बिरुडा पञ्चमीमा भिजाएका बिरुडालाई षष्ठीका दिन पखालिन्छ अर्थात् धुने चलन रहेको छ । पखालिएका ती बिरुडालाई पूजाआजाका क्रममा प्रसाद तथा अक्षताका रुपमा प्रयोग गर्ने प्रचलन छ ।

गौरा पर्वमा चैत, धमारी, पुराना वीर योद्धा, राजामहाराजाका वीरगाथाका बारेमा गीत बनाई खेल खेल्ने चलन रहेको छ । ठाउँ र जिल्लाअनुसार यहाँ गौरा पर्वमा डेउडा खेलसमेत खेलिने प्रचलन रहिआएको छ । सप्तमीमा भित्र्याइएको गौरा प्रतीकलाई कम्तीमा पनि पाँच रातसम्म राख्ने गरिन्छ । पाँच रातसम्म गौरा घरमा डेउडा, फाग, चैत, धमारी खेल्ने गरिन्छ ।

भाद्र शुक्ल सप्तमीको दिन भित्र्याइने गौराले सुदूरपश्चिमका गाउँबस्तीमा भदौ महिनामा निकै रौनक थप्ने गर्दछ । सप्तसती देवीले दक्षको अग्नि कुण्डमा हाम फाल्दा आफ्नो सुक्ष्म रुपलाई हरियो घाँसमा छिपाइ भौतिक देह विसर्जन गरेकाले हरियो घाँसमा सतीदेवीको बास हुन्छ भन्ने मान्यता पनि रही आएको छ । त्यहीअनुसार धानमा उम्रने साउँ घाँससहितको समष्टिगत रुप बनाइ पूजा गर्ने परम्परा रहेको दिपायलका पण्डित मेखराज भट्टले जानकारी दिए ।

यसरी गौरा देवीको पूजाआजा गर्दा विवाहिता महिलाले आफ्ना पतिको दीर्घायुका साथै घरमा सुख शान्ति हुन्छ भन्ने धार्मिक विश्वास रहेको छ । यस पर्वमा महिलाले एक वर्षका लागि दुब–धागो लगाउने चलन रहेको स्थानीय धर्मादेवी जोशी पाठकले बताए ।

गौरामा महिलाले ग्रहण गर्ने दुबे–धागोको महत्व हिन्दू पुरुषले लाउने जनैसरह हुने गरेको उनको भनाइ छ । ब्रतालुले दुब–धागो पहिरेपछि मात्रै शुद्ध मानिन्छन् । दुब–धागोलाई शास्त्रमा सप्तम्या (सातवटा गाँठोको डोरा) भनिएको छ । शास्त्रअनुसार महिला वैवाहिक संस्कारबाट मात्र शुद्ध नहुने हुँदा दुब–धागो पहिरिनुपर्छ भनिएको छ ।

गौरापर्व यहाँका डडेल्धुरा, बैतडी, दार्चुला, कैलाली, कञ्चनपुर तथा डोटीमा मनाउने चलन रहेको छ । गौरा पर्व यस क्षेत्रको मौलिक पर्व मात्र नभई आपसी सद्भाव बढाउने पर्व भएको स्थानीयवासी बताउछन्। कामका लागि जिल्ला छोडेर विदेशिएका पनि घर फर्किरहेकाले यहाँका गाउँघरमा अहिले चहलपहल बढ्दै गएको केआइसिंह गाउँपालिकाका स्थानीयवासी शेरबहादुर ऐरले बताए ।

यहाँको स्थानीय प्रशासनले कोरोना संक्रमणको जोखिम जिल्लामा कायमै रहेको भन्दै गौरा पर्वमा भिडभाड हुने गरी डेउडालगायतका खेलहरू नखेल्न सबैमा आग्रह गरेको छ । जिल्ला प्रशासनले एक सार्वजनिक सूचना प्रकासित गरी गौरादेवीको सामान्य पूजाआजा गरी समापन गर्न तथा भिडभाड नगर्न आग्रह गरेको हो ।

प्रधानमन्त्री निवासमा गौरा
प्रधानमन्त्री तथा नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाको धनगढीस्थित निवासमा आईतबार गौरा भित्र्याइएको छ ।

नेपाली कांग्रेसकी नेतृ डाक्टर आरजु राणा देउवाले विशेष पुजाआजा सहित गौरा भित्र्याएकी हुन । धार्मिक अनुष्ठानसहित गौरा भित्र्याउँदै डाक्टर देउवाले आफुले विहेपछि हरेक वर्ष गौरा मनाउने गरेको बताईन । उनले गौरा पर्व सुदूरपश्चिमेलीहरूको गौरव भएको चर्चा गरिन ।

हरेक वर्ष भाद्र सप्तमीका दिन बाजागाजा सहित गौरा भित्र्याउने गरिन्छ । आठ प्रजातिका वनस्पतिहरू (धान, साउँ, पाती, कुर्जो, दुबो, कुस, तिल र अफामार्ग) बाट गौराको मूर्ति बनाइन्छ । नौ प्रकारका प्राकृतिक वनस्पतिबाट बनेकाले यसलाई नवदुर्गाको प्रतिक मान्ने गरिन्छ ।

यहि नौ प्रकारका वनस्पतिबाट बनेको मूर्ति भगवती अर्थात पार्वतीको मूर्ति हो । यसलाई गरगहना लगाएर खेतबाट बाजागासहित गौरा घरमा भित्राईन्छ ।

गौरालाई सुदूरपश्चिम प्रदेश, कर्णाली प्रदेशका साथै भारतको उत्तराखण्ड प्रदेशको कुमाउ र गढवालमा पनि मनाउने गरिन्छ ।

गौरा पर्व महिलाहरूले सौभाग्य, सुख, शान्ति र समृद्धिका लागि गरिने धार्मिक अनुष्ठान रहेको विश्वास गरिन्छ ।

प्रधानमन्त्री निवासमा नेपाली काँग्रेस सुदूरपश्चिम प्रदेश सभा सदस्य तथा संसदीय दलका सचेतक टेकबहादुर रैका, प्रदेश सभा सदस्य एवं सार्वजनिक लेखा समिति सभापति नन्दाकुमारी बम, धनगढी उपमहानगरपालिकाका उपप्रमुख शुशिला मिश्र भट्ट लगायत नेपाली काँग्रेस भातृ संगठनका प्रमुख तथा प्रतिनिधि, कार्यकर्ता लगायतको सहभागिता रहेको थियो ।