कोरोना कहरले सिर्जना गरेका चुनौति

विश्व स्वास्थ्य संगठनको तथ्यांक अनुसार कोरोना भाइरसबाट अहिलेसम्म विश्वभरी २४ लाख ७५ हजार बढी मानिस संक्रमित भएका छन् । भने यो भाइरस संक्रमणबाट ज्यान गुमाउनेको संख्या १ लाख ७०हजार बढि भइसकेको छ । छिमेकी भारतमा कोरोना संक्रमितको संख्या १४ हजार बढी पुगेको छ भने मृत्यु हुनेको संख्या ४८० नाघेको छ । नेपालमा अहिलेसम्म ३१ जना संक्रमित रहेकोमना तीन जना निको भइसकेका छन् ।

गत डिसेम्बर २०१९ बाट शुरु भएर गत मार्च (२०२०) को मध्यदेखि भयावह रुप धारण गरेको कोरोना (कोभिड–१९) भाइरस संक्रमणको विश्वव्यापी महामारी अझैं रोकिने छाँटकाँट देखिएको छैन । चिनबाट शुरु भएको यो भाइरसबाट सबैभन्दा बढि क्षति युरोप र अमेरिका भएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनको तथ्यांक अनुसार कोरोना भाइरसबाट अहिलेसम्म विश्वभरी २४ लाख ७५ हजार बढी मानिस संक्रमित भएका छन् । भने यो भाइरस संक्रमणबाट ज्यान गुमाउनेको संख्या १ लाख ७०हजार बढि भइसकेको छ । छिमेकी भारतमा कोरोना संक्रमितको संख्या १४ हजार बढी पुगेको छ भने मृत्यु हुनेको संख्या ४८० नाघेको छ । नेपालमा अहिलेसम्म ३१ जना संक्रमित रहेकोमना तीन जना निको भइसकेका छन् ।
कोरोना भाइरस संक्रमण रोकथाम तथा नियन्त्रणको एक मात्रै विकल्पका रुपमा रहेको लकडाउनको पनि आज २८ औं दिन भइसकेको छ, हामीकहाँ । इतिहासमा यति लामो समयसम्म बन्दाबन्दी अथवा लकडाउन भएको सायद यो नै पहिलो पटक होला । कपालको टुप्पोभन्दा कैयौं गुणा सानो यो भाइरसल विश्वलाई नै थर्कमान बनाइरहेको अवस्थामा नेपाल जस्तो कम विकशित मुलुकले बेहोर्नुपर्ने क्षति र चुनौतिको अहिले अनुमान नै गर्न पनि गाह्रो छ । कोरोना रोकथाम तथा नियन्त्रण र उपचारमा लाग्ने खर्चको अतिरिक्त आर्थिक भारको कुरा त छँदैछ, यतिलामो लकडाउनका कारण मुलुकको समग्र अर्थतन्त्र तथा उत्पादन क्षेत्र नै तहसनहस हुँदै गएको छ । कृषि, व्यापार, उद्योग, शिक्षा, पर्यटन सबै क्षेत्र ठप्प छन् । लकडाउनका कारण सबैभन्दा पहिले दैनिक ज्यालादारीबाट जीविकोपार्जन गर्ने मजदूर तथा अति विपन्न वर्ग प्रभावित बनेको छ । क्रमशः विपन्न वर्ग, साना व्यवसायी, पेसाकर्मीदेखि हरेक वर्ग र समुदाय प्रभावित हुँदै जानेछन् । काठमाडौं लगायतका शहरमा हजारौं विद्यार्थी, मजदूर तथा अन्य कामका लागि गएका व्यक्ति अलपत्र परेका छन् । सयौं किलोमिटर अति कठिन पैदल यात्रा गरेर कलिला बालिबालिका, अशक्त महिला सहित घर फर्किरहेका सयौं नेपालीहरुको हृदयविदारक दृश्य दिनहुँ दोहोरिरहेका छन् ।
तर, सधैं यो अवस्था पक्कै पनि रहने छैन । कोरोना भाइरस दोस्रो चरणमा प्रवेश गरिसकेको स्थितिमा अब हामी सामु भविष्यको आशा बाहेक अरु उपाय पनि त छैन । कोरोनाबाट मुक्ति पाएको दिन हामी सबै नेपालीको जीत हुने छ । कोरोना भाइरस संक्रमण रोकथाम, नियन्त्रण तथा उपचारमा अग्रमोर्चामा खटिएका चिकित्सक, नर्स सहितका स्वास्थ्यकर्मी, सुरक्षाकर्मी, नेपाली सेना, हाम्रो सरकार, राजनीतिक नेतृत्व वर्ग, जनप्रतिनिधि, स्वयंसेवक, निजामती कर्मचारी, राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगी र आम नागरिक सबैको सहयोग तथा योगदनाका कारण कोरोनाबाट मुक्ति पाउने छौं । तर, हामीसामु कोरोनाले सिर्जना गरेका ठूला ठूला चुनौतिका पहाड हुनेछन् । समस्या हुनेछन् । कोरोना भाइरस संक्रमणको विश्वव्यापी महामारीका कारण हामीले तत्काल सामना गर्नुपर्ने प्रमुख चुनौतिबारे चर्चा जरुरी छ ः
१. कोरोनाका कारण गरिएको लकडाउनका कारण श्रमिकहरूले रोजगारी गुमाएका छन् । भारत लगायतका विभिन्न मुलुकबाट हजारौ नेपाली युवा घर फर्किएका छन् । कोरोनाका कारण खाडी मुलुक, भारत लगायतका गन्तव्य मुलुकहरु स्वयं नै प्रभावित भएका कारण अब नेपाली कामदारले विगतमा झैं सहज ढंगले रोजगारी पाउने सम्भावना निकै कम छ । त्यसैले अब नेपालमा प्रचुर मात्रामा रोजगारी सिर्जना सबैभन्दा ठूलो चुनौति हुने छ । त्यस्तै, लामो लकडाउनका कारण उद्योग, कलकारखाना, व्यापारिक प्रतिष्ठानलाई बैंक ब्याज, किस्ता तिर्ने समस्या हुनेछ र, यो सबैको सोझो प्रभाव श्रमजीवी वर्गमा नै पर्ने छ ।
२. कोरोना भाइरस संक्रमणका कारण सामुदायिक तथा संस्थागत विद्यालय, विश्व विद्यालय सहितका शिक्षण संस्थाहरुको शैक्षिक सत्र, तालिका, प्रभावित भएका छन् । विद्यार्थीको पढाई प्रभावित भएको छ । यस वर्षको एसएसई परीक्षा समेत प्रभावित भएको छ ।
३. कोरोना कहरका कारण कृषि क्षेत्र पनि नराम्ररी प्रभावित भएको छ । लामो लकडाउनका कारण हिउँदे बाली, तरकारी, दूध तथा दूग्धजन्य उत्पादन, कुखुरा पालन, माछापालन, फूल खेती सबै प्रभावित भएको छ । किसानले यो अवधिमा निकै क्षति बेहोर्नु परेको छ । कृषि उपजले बजार पाउन सकेका छैन, आपुर्ति व्यवस्था ठप्प हुँदा उपभोक्ताले तरकारी लगायतका दैनिक उपभोग्य वस्तुका लागि चर्को मूल्य खर्च गर्नु परिरहेको छ ।
४. विभिन्न मुलुकबाट फर्किएका हजारौं नेपाली युवा फेरि रोजगारीका लागि विदेशिने अवस्था निकै न्युन छ । लकडाउन खुल्ने बित्तिकै यी हजारौं बेरोजगार युवाहरुको ब्यबस्थापन गर्न निकै चुनौति हुने छ । वैदेशिक रोजगारीमा गएकाहरुमध्ये धेरैले रोजगारी गुमाउनु पर्दा निश्चित पनि रेमिटान्समा निकै ह्रास आउने छ । यसले रेमिटान्सले धानेको मुलुकको अर्थतन्त्र निकै प्रभावित हुने छ ।
५. कोरोना कहरसंगै नेपालमा कार्यरत अन्तर्राष्ट्रिय संघसंस्थाले आफ्ना सामाजिक, विकास गतिविधि स्थगन गर्ने बढि सम्भावना देखिन्छ । त्यस्तै, नेपालमा विभिन्न क्षेत्रमा काम गर्न लगानी गर्ने विदेशी दातृ निकायले पनि आफ्नो लगानी कम गर्ने देखिन्छ । यसले नेपालको सामाजिक रुपमान्तरण प्रक्रिया प्रभावित हुने देखिन्छ ।
६. केही दिनभित्रै वर्षे बाली लगाउने वेला शुरु हुने छ । लामो लकडाउनका कारण वर्षेबालीका लागि पर्याप्त वीऊविजन, मलखाद आपूर्तिमा कठिनाई हुने देखिन्छ । सामान्य अवस्थामा पनि विगतमा वर्षे बाली लगाउने वेलासम्म बीऊविजन, मलखादको अभाव हुने गरेको सन्दर्भमा यस पटक कोरोना कहरका कारण वर्षे बाली समेत प्रभावित हुने देखिन्छ ।
७. कोरोना कहरसंगै मंहगी आकाशिएको छ । धनाड्य, मध्यम वर्गीय तथा हुने खानेहरूले यो महंगी झेल्न सक्लान्, तर विपन्न तथा श्रमजीवी वर्गको अवस्था महंगीका कारण झन् दयनीय हुने देखिन्छ ।
८. कोरोना कहरका कारण पर्यटन व्यवसाय पूर्ण रुपमा ठप्प भएको छ । आउँदा दिनमा पनि पर्यटन व्यवसाय पूर्ववत अवस्थामा आउने सम्भावना निकै कम देखिन्छ । यसले हवाई यातायात, होटल, रिसोर्ट, ट्राभल एजेन्सी लगायत पर्यटन क्षेत्रसंग जोडिएका सबै पक्ष प्रभावित हुने देखिँदैछ ।
नेपाल कोरोना कहरबाट सिर्जना भएका चुनौतिको सामना गर्दै मुलुकलाई अगाडी बढाउनेतर्फ अहिलेदेखि नै योजना बनाउनेतर्फ पहल हुनु जरुरी छ । यसका लागि तीनै तहका सरकारहरु, निजी क्षेत्र, सहकारी क्षेत्र तथा समाजका सबै पक्षबीच समन्वय र सहकार्य आवश्यक छ । सबैको जय होस् ।