सम्पादकीय : सधैं गरिबीको दुस्चक्रमा

सधैं घोर गरिबी, अभाव, बेरोजगारी, सामाजिक तथा सांस्कृतिक कुसंस्कार र कुरीतिबाट आक्रान्त सुदूरपश्चिम प्रदेशको आर्थिक अवस्थामा अझैं पनि सुधार आउन नसकेको तथ्यांकहरूले देखाएका छन् । नेपाल राष्ट्र बैंकको पछिल्लो आर्थिक सर्वेक्षण अनुसार सुदूरपश्चिम प्रदेश कुल ग्रार्हस्थ उत्पादनमा मुलुकभरी छैठौं कमजोर प्रदेशका रुपमा देखिएको छ । पछिल्लो आर्थिक सर्वेक्षणमा सकल ग्रार्हस्थ उत्पादनमा सुदूरपश्चिम प्रदेशभन्दा कर्णाली प्रदेश मात्रै पछि रहेको देखिएको छ । अहिले पनि सुदूरपश्चिम प्रदेशमा निरपेक्ष गरिबीको रेखामुनिको रहेको जनसंख्या अठार प्रतिशत भन्दा बढी रहेको तथा बहुसंख्यक सुदूरपश्चिमेलीले खाद्य असुरक्षा भोग्नु परिरहेको छ । तथ्यांकले सुदूरपश्चिम प्रदेश कृषि, उद्योग तथा सेवा उत्पादन क्षेत्रमा निकै कमजोर रहेको देखाएको छ । नेपालको कुल कृषि उत्पादनको सुदूरपश्चिम प्रदेशको अंश जम्मा नौ प्रतिशत मात्रै रहेको छ । भने उद्योग क्षेत्रको उत्पादन अंश चार तथा सेवा क्षेत्रको उत्पादन अंश पा“च प्रतिशत मात्र रहेको देखिएको छ । संघीय, प्रदेश तथा स्थानीय सरकारहरूले सुदूरपश्चिम प्रदेशमा कृषि तथा औद्योगिक उत्पादनमा तीब्र बृद्धि गर्ने भनेर जतिसुकै घोषणा गरे पनि न त कृषि उत्पादनमा उल्लेख्य बृद्धि भइरहेको छ, न औद्योगिक उत्पादनमा सुधार आइरहेको छ । अझ तथ्यांकले कृषिको उत्पादकत्व हरेक वर्ष ओरालो लागिरहेको देखाइरहेका छन् ।
सधैंभरी कमजोर तथ्यांकको चर्चा गरेर मात्रै प्रदेशको आर्थिक समृद्धि सम्भव हुनै सक्दैन । तीब्र बसाईसराईका कारण एकातिर पहाडी क्षेत्रका मानववस्ती पातलिदै गएका छन् । संगसंगै पहाडी क्षेत्रमा खेतीयोग्य जमिन बाझो रहने क्रम निकै तीब्र भइरहेको छ । अर्कोतिर तराईका दुई जिल्ला कैलाली र कञ्चनपुरमा वस्ती विस्तारका साथै खेतीयोग्य जमिन खण्डिकरण विकराल ढंगले भइरहेको अवस्था छ । कृषि उत्पादनमा निरन्तर ह्रास आइरहेको सन्दर्भमा प्रदेशको सकल घरेलु् अथवा ग्रार्हस्थ उत्पादनमा सुधार आउन सकिरहेको त छैन नै, अर्कोतिर औद्योगिकरणको अवस्था पनि दयनीय रहेबाट आर्थिक समृद्धि सपना मात्रै बनेको अवस्था छ । त्यसैमा काम गर्ने उमेरका युवाहरू प्रायः कामको खोजीमा भारतका विभिन्न शहरका साथै खाडी लगायतका मुलुकमा जाने क्रम हरेक वर्ष बढिरहेको तथ्यांकले निश्चित रुपमा निराशा मात्रै बृद्धि गरिरहेको अवस्था छ ।
सु्दूरपश्चिम प्रदेशको विद्यमान गरिबी, बेरोजगारी, दुःखकष्ट साच्चै नै अन्त्य गरेर तीब्र आर्थिक समृद्धिको सपना साकार पार्ने हो भने अब सम्पूर्ण वस्तुस्थितिको गम्भीरतापूर्वक समिक्षा, विश्लेषण गरेर दिर्घकालीन योजना बनाउनेतर्फ अग्रसर हुनु पर्दछ । पछिल्ला दिनमा प्रदेशको आर्थिक समृद्धिका लागि केही सम्मेलन, कार्यक्रम आयोजना गरिए । लगानी बृद्धिका लागि चर्चा भए । निजी उर्जा उत्पादकहरूको पहलमा उर्जा सम्मेलन भयो । प्रदेशमा रहेका स्थानीय तहहरूको सहभागितामा प्रादेशिक स्तरका कार्यक्रम, छलफल भए । तर, यी कुनै पनि कार्यक्रमले सुदूरपश्चिम प्रदेशको तीब्र आर्थिक समृद्धिको ठोस र भरपर्दो गोरेटो निर्माण गर्न सकेको अनुभव हुनसकेको छैन । कोरा भाषण, आदर्शको ढाेंग, अपत्यारिला प्रतिवद्धता र सपनाको बर्णन आदिले प्रदेशको समृद्धि सम्भव छैन भन्ने बोध नै हुन नसकेको कटुयथार्थबीच अब कम्तिमा प्रदेश सरकारको पहलमा सबै स्थानीय सरकारहरूलाई एकजुट गरेर तथा अन्य सरोकारवालाहरूको सहभागितामा दीर्घकालीन विकास योजना बनाउनेतर्फ पहल आवश्यक भइसकेको छ ।