प्रेमको हिसाब–किताब

• सुविन भट्टराई

मेरो पछिल्लो कृति मनसुनमा एउटा पंक्ति थियो— ‘के यो जरुरी छ जसलाई प्रेम गरिन्छ उसले पनि आफूलाई प्रेम गरोस् रु’मैले यो कुरा प्रश्नका रूपमा मेरा प्रिय पाठकहरूसमक्ष राखेँ । जवाफ बाँडिएर आयो, तैपनि धेरैको जवाफ थियो, ‘एकदमै जरुरी छ । प्रेम पाउनका लागि नै दिने हो । यो गिभ एन्ड टेकको सम्बन्ध हो ।’ कसैले भने, ‘जरुरी छैन ।’ मलाई यही विषयमा चिन्तन गर्न मन लाग्यो । केही लेख्न पनि मन लाग्यो । प्रेमको बुझाइ व्यक्तिपिच्छे फरक–फरक हुनसक्छ । यो कुरा कसले प्रेमलाई कुन ठाउँमा राख्ने गरेको छ भन्नेमा भर पर्छ ।

माया देखाउने कुरा पटक्कै होइन, यो भित्रभित्रै गरिन्छ । कसैसित ५० घण्टापछि भेट होस् वा ५० वर्षपछि, प्रेम कायम रहनुपर्छ र रहन्छ पनि । न भौगोलिक दूरीले प्रेममा बाधा हुन्छ न त कुनै बाध्यताले प्रेम आधा हुन्छ । प्रेम न परिमाणमुखी हुन्छ न परिणाममुखी हुन्छ । प्रेमले दुखायो भन्दै मानिसहरू यस्सै दुस्खी हुन्छन् ।

केही पाउने आशामा गरियो भने आशा गरिरहने बानी हुन्छ । प्रेम आशा नराखी दिने बानी गरियो भने खास हुन्छ । हो, यसो भयो भने मान्छेभित्र हुने प्रेममा कहिल्यै कमी आउँदैन । फिर्ता आओस्–नआओस्, प्रेमचाहिँ दिइरहनुपर्छ भन्ने विचारले मानिसमा घृणा, ईष्र्या, वैमनष्यता कहिल्यै रहँदैन ।
कसैलाई किन प्रेम गर्ने रु भन्ने प्रश्नमा अक्सर यही जवाफ आउँछ, फिर्ता पाउन ।

आफूले अलिकति दियो, अनि अर्कोले त्यो ब्याजसहित फिर्ता गरोस्, तिरोस् भन्ने आश गर्नुले मानिसलाई प्रेमी होइन लोभी बनाउँछ, व्यापारी बनाउँछ । जब प्रेम हिसाब–किताबमा अल्मलिन थाल्छ, तब मान्छे लेनदेनमै तल्लीन हुन थाल्छ । किनभने प्रेम प्रश्न होइन, जसको जवाफ कुरियोस् ।

बडो स्वार्थमा अल्झिएको छ संसार । अरूले प्रेम गरे प्रेम गर्ने, अरूले घृणा दिए घृणै दिने । मानिसहरू अक्सर प्रेममा दुस्खी भएँ भनेर विलाप गर्छन् । प्रेमले मानिसलाई कहाँ दुस्खी बनाउँछ रु प्रेममा दुस्ख कहाँ छ र रु मानिसहरूलाई दुस्खी त उसको अहंकारले बनाउँछ । प्रेममा त सुखैसुख छ । जसको ह्दयमा प्रेमको मूल फुटिरहन्छ, उसको ओठबाट सदा मुस्कान छुटिरहन्छ । हरेक मानिसको ह्दयभित्र प्रेम छ । ढाकछोप गर्न खोजे वा लुकाए यो दबिन्छ वा भित्रभित्रै तुहिन्छ, फुत्काए दर्किन्छ र छताछुल्ल हुन्छ ।
प्रेम कसैले मागेर लगेको पैँचोझैँ हुनु हुँदैन जो महिना मर्नेबित्तिकै फिर्ता आउँछ कि भन्ने आशा गरियोस्।

कतै मूल फुट्छ । त्यहाँबाट पानी बग्न थाल्छ । त्यही पानीबाट हजारौँ–लाखौँ मानिस, जीवजन्तु, रूख–बिरुवा, झार, बुट्यानहरूले आफ्नो जीवन चलाउँछन् । मूल बाट पानी बगिरहन्छ । बगेर गएको त्यो पानी पुनस् मूलमै फर्कन सक्दैन । न मूलले त्यो आशा गर्छ । हो, प्रेम यस्तै हुनुपर्छ । प्रेमको अर्थ होस्, स्वार्थ नहोस् ।

एकपटक हामी आफैँ सोचौँ । कसैलाई दिने तर ऊबाट फिर्ता पाउने आशा नगर्ने खालको प्रेम हामी कसलाई गर्छौं रु यदि बिनाआशाको प्रेम हामी कसैलाई गर्छौं भने त्यो हो— साँचो प्रेम । त्यो प्रेमले हामीलाई कहिल्यै रुवाउँदैन । त्यो प्रेमले कहिल्यै झस्काउँदैन ।

यद्यपि यो कुरा समाजमा असम्भवप्रायस् छ । कसैले कसैलाई यसरी प्रेम गर्दैन । नभए, हरेक मानिस यो कोटीको प्रेमी भए, संसारको स्वरूप यति विदु्रप पनि हुँदैनथ्यो । हरेक प्रयास गर्न सक्ने मान्छे यत्ति जाबो प्रयास पनि किन गर्न सक्दैन रु मलाई अक्सर भनिरहन मन लाग्छ— संसारमा सबैभन्दा धेरै दूरीमा रहेको चीज, एउटा मान्छेबाट अर्को मान्छेको मन सम्मको दूरी र संसारमा सबैभन्दा नजिकको दूरीमा रहेको चीज पनि एउटा मान्छेबाट अर्को मान्छेको मनसम्मकै दूरी हो ।

(साभार: साप्ताहिक)