प्राविधिक शिक्षामा युवाको आकर्षण

अढाई सय शिक्षालयबाट वार्षिक छ हजार प्राविधिक जनशक्ति उत्पादन

धनगढी । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा प्राविधिक शिक्षा लिन युवा पुस्ता आकर्षित भएका छन् ।

पछिल्ला समयमा प्राविधिक शिक्षालयहरुबाट वार्षिक छ हजारको हाराहारीमा प्राविधिक जनशक्ति उत्पादन भइरहेका छन् । साधारण शिक्षा भन्दा प्राविधिक शिक्षाको अध्ययन गरेको जनशक्तिको माग बढि भएको हुनाले युवा पुस्ता प्राविधिक शिक्षातर्फ आकर्षित भएको सो क्षेत्रमा कार्यरतहरु बताउँछन् ।

प्रदेशमा कृषि, ईञ्जिनियरिङ, स्वास्थ्य र होटल व्यवस्थापन क्षेत्रमा अध्यापन गर्ने अढाई सय प्राविधिक शिक्षालयहरु छन् । प्रत्येक शिक्षालयहरुले एक क्षेत्रको अध्यापन गराउन वार्षिक ४० जनाको कोटा पाएका हुन्छन् । प्रदेशमा कृषि क्षेत्रको पशुपालन, बाली विज्ञान र वन, इञ्जिनियरिङ क्षेत्रको सिभिल अटोमोबाइल, मेकानिकल, सुचना प्रविधि, सर्भे र इलेक्ट्रिकल विधामा पढाई हुने गरेको प्राविधिक शिक्षा तथा व्यवसायिक तालीम परिषद् (सिटिइभिटि) को सुदूरपश्चिम प्रदेश कार्यालयले जनाएको छ । सिटिइभिटिका निर्देशक डा. कुष्माकर भट्टले स्वास्थ्य क्षेत्रको नर्सिङ, सामान्य चिकित्सा, फार्मेसी, ल्याब, आयुर्वेद तथा होटल व्यवस्थापन क्षेत्रको होलट व्यवस्थापन तथा पर्यटन विधामा पढाई हुने गरेको बताए । उनले यसका साथै छोटो अवधिका विभिन्न व्यसायिक तालीमहरु समेत सञ्चालनमा रहेको बताए ।

सुदूरपश्चिममा सिटिइभिटिका कैलाली, कञ्चनपुर, डोटी, बैतडी र बझाङ जिल्लामा गरी पाँच वटा आंगिक क्याम्पस छन् । एउटा साझेदारी कजेल, एक सय ३० वटा सामुदायिक विद्यालयमा प्राविधिक विद्यालय, ३१ वटा सम्बन्धन प्राप्त निजी क्षेत्रका कलेजहरुले प्राविधिक विषयको पठनपाठन सञ्चालन गरेका छन् । यसैगरी, करिब एक सय वटा छोटो अवधिका तालीम सञ्चालन गर्ने इन्श्टिच्युटहरु छन् ।

२०४६÷४७ बाट प्राविधिक शिक्षा पढाई शुरु भएको सुदूरपश्चिममा स्वास्थ्य क्षेत्रको अध्यापन नीजि क्षेत्रका सम्बन्धन प्राप्त कलेजहरुले मात्रै गरिरहेका छन् । निर्देशक डा. भट्टले सुदूरपश्चिममा स्वास्थ्य क्षेत्रको सस्तो र गुणस्तरीय शिक्षा दिने सामुदायिक कलेज आवश्यक देखिएको बताए ।
प्रदेशमा उत्पादन भएका जनशक्तिहरु मध्ये ५० प्रतिशत जति उच्च शिक्षा अध्ययनका लागि प्रदेश बाहिर जाने गरेको छ । निर्देशक डा. भट्टले बाँकी जनशक्ति श्रम बजारमा जाने गरेको बताए । ‘उत्पादित जनशक्ति मध्ये स्वास्थ्य क्षेत्रमा बढि छन्,’ उनले भने, ‘कृषि र निर्माण क्षेत्रमा पनि छन् । प्राय : सेती प्राविधिक शिक्षालयका उत्पादनहरु बढि भेटिन्छन् । पहिलो सेती प्राविधिक शिक्षालय नै हो ।’

प्रदेशमा प्राविधिक शिक्षालयहरुबाट उत्पादित जनशक्तिको रोजगारीका लागि संलग्न भएको क्षेत्र, उनीहरुको आम्दानी लगायतका विषयमा अध्ययन भएको छैन । २०६५ मा स्याम्पल अध्ययन भएको थियो । त्यसपछि सो विषयमा अध्ययन नभएकाले अध्ययन गर्न जरुरी रहेको निर्देशक डा. भट्टले बताए ।

उनले सुदूरपश्चिम प्रदेशका प्राविधिक शिक्षालयहरुबाट उत्पादन भएको जनशक्ति सरकारी र निजी क्षेत्र दुबैमा काम गरिरहेको भेटिने गरेको बताए । ‘प्रदेशबाट उत्पादन भएका जनशक्ति सरकारी कार्यालय, निजी क्षेत्र, स्वरोजगार र बैदेशिक रोजगारमा भेटिन्छन्,’ निर्देशक डा. भट्टले भने, ‘उनीहरुको आम्दानी पनि राम्रो रहेको भेटिन्छ । निर्माणको क्षेत्रमा काम गर्नेहरुले ५०÷६० हजार मासिक ज्याला पाउने गरी काम गरिरहेको भेटिन्छन् । कृषिका लागि कोरिया लगायतका देश गएकाहरुले एक÷डेढ लाख मासिक ज्याला पाउने भेटेको छु । स्वरोजगार गरिरहेकाहरुले समेत मासिक एक लाखसम्म कमाई गरिरहेका छन् । केही बेरोजगार पनि भेटिन्छन् । समग्रीमा प्राविधिक शिक्षा लिएर रोजगारीमा लागेकाहरुले २० हजार भन्दा कम मासिक ज्यालामा छैनन् ।’

प्राविधिक शिक्षा खर्चिलो भएपनि सुदूरपश्चिममा यसप्रतिको आकर्षण बढ्दै गएको छ । पछिल्लो समयमा ‘गरी खाने’ सोचको विकास हुँदै गएकाले प्राविधिक शिक्षतर्फ युवाहरु आकर्षण बढिरहेको निर्देशक डा. भट्टले बताए ।

प्राविधिक शिक्षा अध्ययनमा सबै भन्दा बढि खर्चिलो स्वास्थ्य क्षेत्रको पढाई छ । यो क्षेत्रमा निजी क्षेत्रहरुले मात्रै अध्यापन गरिरहेको हुनाले पनि यो महंगो शिक्षा सावित भएको छ । एक जनालाई नर्सिङको पढाई गर्न कम्तिमा वार्षिक १० लाख खर्चिनुपर्ने बाध्यता छ । सुदूरपश्चिममा पढाई हुने स्वास्थ्य बाहेकका प्राविधिक शिक्षा सामुदायिक विद्यालयहरुले पनि सञ्चालन गरिरहेकोले तुलनात्मक रुपमा सस्तो भएको छ । १८ महिने कृषि जेटिए १८ हजार रुपैयाँमै पढाउने गरेको दार्चुलाको लतीनाथ माविका प्रधानाध्यापक केशबराज विष्टले बताए । उनले सो विषय ४० जना विद्यार्थी पढाउन सिटिईभिटिबाट वार्षिक २० लाख रुपैयाँ अनुदान पाउने गरेको बताए ।

३ वर्षीय कृषि डिप्लोमा जेटिए पढ्न एक लाख ३० हजार, भेटेरिनरी डिप्लोमा जेटिए पढ्न एक लाख ६० हजार र वन विज्ञापन डिप्लोमा पढ्न दुई लाख रुपैयाँ शुल्क निर्धारण गरिएको उनले बताए । उनले सिटिईभिटिले यतिनै शुल्क लिने भनेर नतोकेको हुनाले कलजै पिछ्ये शुल्क फरक रहेको बताए ।

सामुदायिक प्राविधिक शिक्षालयहरुले पनि साधारण शिक्षा अध्ययन गराउने सामुदायिक विद्यालयहरु जस्तै विद्यार्थी नपाउने समस्या झेल्दै आएका छन् । सिटिईभिटिले हरेक संकायको कोटा ४० निर्धारण गरेको भएपनि केही शिक्षालयहरुले सो संख्यामा पनि विद्यार्थी नपाउने अवस्था छ । अधिकांश प्राविधिक शिक्षालयहरु आवश्यकता अध्ययन विना नै अनुमति लिएको हुनाले यो समस्या आएको बताउँदै सिटिईभिटिले अब आवश्यकता अध्ययन गरी संकाय हेरफेर वा मर्जर गर्नुपर्ने निर्देशक डा. भट्टले बताए ।

यसका साथै सामुदायिक प्राविधिक विद्यालयहरुले शिक्षक स्थायित्व, आर्थिक अभावमा भौतिक संरचना निर्माण गर्ने तथा उपकरणहरु जडान गर्न नसक्ने समस्या पनि झेल्दै आएका छन् । त्यसका लागि थप शिक्षालय थप्नु भन्दा भएकालाई व्यवस्थापन गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको सिटिईभिटिले जनाएको छ । निर्देशक डा. भट्टले उपकरण र भौतिक संरचना अभावका कारणले पनि विद्यार्थीहरुको रोजाई महंगो भएपनि निजीतर्फ आकर्षित हुने गरेको बताए ।

प्राविधिक शिक्षा दिने शिक्षालयहरुले दक्ष जनशक्ति उत्पादनका साथै स्थानीयलाई समेत सेवा पु¥याएका छन् । विद्यार्थीहरुबाट निःशुल्क सेवा प्रदान गरिने भएका वरिपरिका किसानहरुले कलेजमा आएर आफ्नो बाली परिक्षण गराउने, विद्यार्थी र शिक्षकलाई खेतबारीमै बोलाएर सल्लाह परामर्श लिने अवसर समुदायले पाएको लतीनाथ माविका प्रधानाध्यापक विष्टले बताए ।