भारतीय असमान व्यवहार अस्वीकार्य

हालै सम्पन्न भारत–नेपाल कूटनीतिक भेटवार्तामा भारतका विदेश सचिव विक्रम मिश्रीको व्यवहारले कूटनीतिक शिष्टाचारको आधारभूत मापदण्डमै प्रश्न उठाएको छ। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीसितको भेटका क्रममा विदेश सचिवको बसाइ, उठाइ, व्यवहार र शरीर भाषा आफैंमा गम्भीर संकेत बोकेको देखिन्छ। कूटनीतिक परिपाटीमा शारीरिक हाउभाउ, बस्ने तरिका, खुवाइ र पहिरनसम्मले सन्देश दिन्छ—कतिपय अवस्थामा औपचारिक शब्दभन्दा बढी गहिरो हुन्छ ।

प्रधानमन्त्री जस्तो पदको गरिमा र राष्ट्रको प्रतिष्ठासँग जोडिएको क्षणमा विदेश सचिवको व्यवहारले नेपालजस्तो सानो मुलुकप्रति भारतको दृष्टिकोणप्रति फेरि एकपटक प्रश्न उठाएको छ। कूटनीति केवल सन्धि–सम्झौताका कागजातमा सीमित हुँदैन, त्यसमा व्यवहारिक सम्मान र आत्मसम्मानको समेत गहिरो अर्थ रहन्छ।

मिश्रीले देखाएको असावधानीलाई भूल मान्ने हो भने पनि क्षमा याचना आवश्यक छ। यदी त्यो जानिजानी गरिएको व्यवहार हो भने त्यसको आशय स्पष्ट छ—साना मुलुकलाई हेप्ने प्रवृत्ति। यस्तो प्रवृत्तिलाई स्वीकार्न सकिँदैन।

नेपालले सधैं आफ्ना छिमेकीसँग समान हैसियतमा सम्बन्ध चाहेको छ, न त अधीनता न त प्रभुत्व। कूटनीतिक मर्यादामा गम्भीर खलल पुर्‍याउने यस्ता गतिविधिलाई नेपालले आत्मसम्मानको नजरले हेर्नुपर्छ। सम्बन्ध सुधार र आपसी विश्वास निर्माण साँचो कूटनीतिक शैलीबाटै सम्भव हुन्छ, अपमानजनक व्यवहारबाट होइन।

भारतले पनि यस्ता संवेदनशील विषयमा जिम्मेवार बानी देखाउनु आवश्यक छ। साझा भविष्यको यात्रामा समानता र सम्मान नै सम्बन्धको जग हुनुपर्छ। भारतीयहरुले बेलाबेला यस्ता हर्कत देखाउछन् पहिले राकेश सुद नेपालका लागि भारतिय राजदूत तत्कालिन प्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपाललाई सिंहदरवारमा गएर यो भन्दा तल्लो तहको व्यवहारबाट प्रस्तुत भएका थिए । यस्ता व्यवहार सुधारेर जानुपर्छ ।