थारू समुदायले मेला महोत्सवसँगै माघी मनाउँदै

धनगढी । सुदूरपश्चिमका थारू समुदायमा माघीको उत्सव शुरु भएको छ । थारू समुदायमा व्यवस्था परिवर्तनसँगै माघी मनाउने तरिका फेरिदै गएको हो । परापुर्वकालदेखि माघीलाई नयाँ वर्षको रुपमा मनाउने कैलाली कञ्चनपुरका थारू समुदायले माघीमा मेला र महोत्सव आयोजना गरी माघी मनाउन थालेका छन् । घरघरमा गई मान्यजनको आशिर्वाद लिएर मनाइने माघमा थारू समुदायले सांस्कृतिक उत्सव, कृषि, पर्यटन तथा बजार प्रबद्र्धन र विकासका लागि माघी मेला, माघी महोत्सव र माघी मिलन सहमारोह आयोजना गर्न थालेका हुन् ।
माघीको अवसर पारेर कञ्चनपुरको बेलौरी नगरपालिकामा थारू कल्याणकारिणी सभा बेलौरीको आयोजनामा शुक्रबार प्रथम बेलौरी माघी मेला शुरु भएको छ । सो मेला तीन दिनसम्म चल्ने आयोजक सभाले जनाएको छ । कैलालीको बर्दगोरिया गाउँपालिकामा बर्दगोरिया धार्मिक संरक्षण मञ्च र क्षेत्र बिकास समितिको आयोजनामा शुक्रबार माघी मेला शुरु भएको छ । माघी मेला माघ २ गतेसम्म चल्ने आयोजक समितिले जनाएको छ ।थारू कल्याणकारिणी सभा गोदावरीको आयोजनामा माघ ५, ६ र ७ गते कैलालीको गोदावरी नगरपालिका–८, मजगाउँमा माघ महोत्सव २०७५ हुने भएको छ । धनगढी नगरपालिका–९, बंगरा गाउँमा गाउँलेले भल्मन्सा बुद्धिराम चौधरीको अगुवाईमा पुष ३०, माघ १ र २ गते माघी मेला आयोजना हुने भएको छ भने धनगढी नगरपालिका–६ जालीका गाउँलेले पनि सोही अवधिमा माघी मेला आयोजना गर्ने भएका छन् ।
यि सबै मेलाको मुल उद्देश्य माघीलाई भव्य रुपमा मनाउने नै छ । मेलाहरूमा मुल आकर्षणको रुपमा थारू नाच, खानाका परिकार, प्रदर्शनी, थारू गाउँ, थारू समुदायले परापुर्वकालदेखि प्रयोग गर्दै आएको सामाग्रीहरू, राष्ट्रिय तथा स्थानीय कलाकारहरूको प्रस्तुती रहेका छन् ।बंगरामा आयोजना हुने माघी मेलाका प्रवक्ता रामनारायण चौधरीले स्थानीय बयरकोटको बयर चट्नी र चौफेरी तालको माछा, घोंङी, गंगटो समेतको स्वाद मेलामा लिन पाइने बताए । मजगाउँमा आयोजना हुने मेलाका कार्यक्रम संयोजक माधव चौधरीले मेलामा माघीमा थारू समुदायले बनाउने ढिक्री, घोंङी, माछा, बंगुरको मासु, मुसाको मासु, तरुल, सकरखण्डको स्वाद लिन पाइने बताए । उनले मेलामा माघीको नाच, झुम्रा, सखिया नाच, धमार लगायतका पौराणिक सांस्कृतिक कार्यक्रम हुनाका साथै थारू कलाकारहरूको आधुनिक गीत र नाचको प्रस्तुती समेत रहने बताए ।
बंगराको माघी मेला प्रवक्ता चौधरीले मेलामा थारू संस्कृतिको प्रदर्शनीका साथै स्थानीय कृषि उत्पादनको प्रदर्शनी समेत रहने बताए ।

यसरी मनाइन्छ माघी
गाउँ–गाउँमा पुषको अन्तिम सुंगुर काटेपछि थारू समुदायमा माघी शुरु औपचारिक रुपमा शुरु हुन्छ । थारू समुदायले नयाँ वर्षको रुपमा माघी पर्व धुमधामका साथ मनाइरहेका छन् ।
पछिल्लो समयमा माघी सम्पूर्ण नेपालीहरूको चाड भएको छ तर थारू समुदायमा माघी विशेष पर्वको रुपमा मनाइन्छ । माघ महिना लागेसंगै थारू संवत २६४२ अर्थात् थारू समुदायको नयाँ आर्र्थिक वर्ष शुरु हुने छ । पुस मसान्तमा बंगुरको मासु खाने र माघ १ गते बिहानै दह, कुण्ड, नदी, पोखरीमा सःशुल्क नुहाई घरमा राखेको चामल, मासको दाल, नुन र खुर्सानी विवाह गरिसकेका दिदीबहिनीका लागि निस्राउ (उपहार) छुट्याउने चलन थारू समुदायमा रहीआएको छ । यत्ति गरिसकेपछि मान्यजनहरूसंग आशिर्वाद थाप्दै ढिक्री, बंगुरको मासु, तरुल लगायतका परिकार खाँदै माघ मनाइने गरेको थारू समुदायका जानकारहरू बताउँछन् ।थारू समुदायले माघ १ गते खानपिन, ढोगभेट र रमाइलोमै विताउने गरेको छ । दिउँसभरि आर्शिवाद थाप्ने र मिठो मसिनो खानुका साथै साँझबाट मघौटा नाच्ने र धमार गाउने गरिन्छ । माघ महिनासंगै नयाँ आर्थिक वर्ष शुरु भएकाले थारू समुदायले माघ २ गतेदेखि अघिल्लो वर्षको समिक्षासंगै योजना तर्जुमा र नेतृत्व (भल्मन्सा, चिराकी÷चौकीदार) को जिम्मेवारी हेरफेरमा जुट्ने गरेको छ । माघ २ गतेदेखि नयाँ भल्मन्सा (बड्घर), देशबन्ध्या (बर्का गुरुवा) चुन्ने वा पुरानैलाई निरन्तर जिम्मेवादी दिने विषयमा भल्मन्साको घरमा बसेर छलफल गर्ने गरिन्छ । पुरानै राख्ने भए त्यसलाई पनि लोकतान्त्रिक पद्दतिद्वारा अनुमोदन गर्ने चलन समेत थारू समुदायमा रहीआएको छ । गाउँमा नयाँ वर्षभरिका लागि नयाँ नियम बनाउने गरिएको थारू कल्याणकारिणी सभाका कार्यबाहक सभापति माधव चौधरीले बताए ।
थारूहरूको घरभित्र भने छोराछोरीको विहे गर्ने, आउने वर्ष कुन खेत कसले जोत्ने र त्यस खेतमा कुन बाली लगाउने वा कुन व्यवसाय गर्ने भनि छलफल हुने गरेको छ । विगतमा थारू समुदायमा रहेको कमैया÷कमलरी राख्ने कुप्रथा पूर्ण रुपमा हटेको छ । भाइभाइ घर फुट्ने चलन नराम्रो रहेकाले त्यसलाई न्युनिकरण गर्नुपर्ने जागरण आएपछि थारू समुदायमा यि विषयमा छलफल हुन छाडेको बताउँछन्, थारू नेता ठाकुर करियाप्रधान ।
थारू समुदायले पुस मसान्तदेखि माघको पहिलो सातासम्म यि सबै काम गरिसक्छन् । माघको एक सातामा योजना तर्जुमा गरी उनीहरू काममा फर्किने गरेका छन् । काम गर्दै जाँदा माघीमा बनाएको नियम प्रयोगात्मक नभएमा, कुनै अर्को नियमसंग बाझिएमा वा कसैको चित्त नबुझेमा भल्मन्साद्वारा विशेष बैठक बोलाई छलफल गर्ने र संशोधन गर्ने चलन थारू समुदायमा छ ।