राजा त नाङ्गै छन् , तर हामी चाहन्छौ यस्तो नहोस्
सरकारको नीति तथा कार्यक्रम सरकारको रचना प्रसंग र वैचारिकीमा निर्भर गर्दछ । सरकार के उद्देश्य राखेर गठन भयो र यसले कसको स्वार्थ बोकेको छ भन्ने आधारमा नीति तथा कार्यक्रम कसरी आएको होला भन्ने कुरा स्पष्ट हुन्छ । कतिपय अवस्थामा गठबन्धनहरु प्रकटमा राम्रो देखिन्छन् । त्यहाँ आत्मीयता देखिन्छ । तर स्वार्थले बनेको हो या विचारले बनेको हो भन्ने कुराका आधारमा त्यसलाई मूल्यांकन गर्नुपर्ने हुन्छ ।
कुनै बेला कुममा कुम जोडेर एक अर्काका परिपूरक बनेका अमेरिकी राष्टपति डोनाल्ड ट्रम्प र व्यापारी एलन मस्क अहिले एकले अर्कालाई पागल र जोकर भन्दै आलोचना गरिरहेका छन ।
संघमा सुशासनको डरले विचौलियाहरुको स्वार्थमा एमाले, कांग्रेसका गठजोड भएपछि त्यही अनुरुप यहाँ निर्वाचनमय सरकार बनेको छ । जसरी भ्रष्टाचारीहरुलाई जोगाउनका लागि संघ सरकार लागिपरेको छ, यहाँ पनि त्यही अनुरुप भइरहेको छ, किनभने यहाँ पनि सरकार गठन कुनै पवित्र उद्देश्यले गठन भएको थिएन ।
जसरी संख्याको घमण्डमा केन्द्रमा सरकार छ, त्यही अनुरुप यहाँ पनि तपाईहरुले बहुमतको नाममा जे गरेपनि हुन्छ भन्ने किसिमले काम कारवाही गरिरहनु भएको छ। खुलेआम अडियो सार्वजनिक हुन्छन् । सत्तारुढ सांसदहरुका अडियोहरु एकपछि अर्को आइरहेका छन् । यही विषयमा केहि समय यो सभा अवरुद्ध पनि भयो । तर अन्ततः यो विषय सामसुम पारियो । यदि अडियो प्रकरणले त्यसको सहि जाँचपडताल भएको भए प्रतिपक्षीहरुले सशक्त ढंगले खबरदारी गर्न सकेको भए सायद सरकार मनमौजी र तानाशाही हुने थिएन जनताप्रति थोरै भए पनि उत्तरदायी हुन्थ्यो होला ।
तर समस्या के छ भने सरकारका कामकारवाही, गतिविधि र कार्यशैलीको आलोचना गर्दा योजना काटिएलान् कि फेरि सत्ताको लाभ लिन नपाइएला कि भनेर सबै चुप छन् । माननीयहरुको बडि ल्याङ्वेजले त्यो देखाइरहेको छ । नीति कार्यक्रम राम्रो छैन भनेर आलोचना गरौ सरकारले योजना नहालिदेला भन्ने पीर छ किनभने बजेटपछि जनआलोचना सहनु पर्ने छ । तारिफ गरौँ भने भोली रातो किताबमा समावेश नभएपछि आलोचना गर्ने स्पेस बाकी राख्नुपर्ने अवस्था रहेकोले यहाँ बिचारहरु सुन्दा हामी पनि नाच्नुपर्छ बिच्चबिच्चमा भन्या झै बिचबिचमा विचार व्यक्त गरेको देखियो ।
सदन वास्तवमा प्रतिपक्षीहरुको हो तर यहाँ सत्ता पक्षकै जस्तो किन हुन पुग्यो यसको समिक्षा हामी प्रतिपक्षीहरुले गर्न जरुरी देखियो । नारायण गोपालको एउटा गीत छ ।
आँखा छोपी नरोउ भनी भन्नू पर्या छ
मुटु माथि ढुंग्गा राखी हांस्नु पर्या छ
आँखा छोपी नीति कार्यक्रम राम्रो भनि भन्नू पर्यालीमा या छ
रातो किताब हेरेपछि हिर्काउनलाई मुटुभरी ढुंग्गा राख्या छ ।
ठीक नारायण गोपालको यो गीत जस्तै अहिले प्रदेश माननीयहरुको अवस्था छ । भ्रष्टाचार खुलेआम भइरहेको कुरा बाहिर आएको छ । अडियो आएका छन् । बयान आएका छ्न् । तर अनुसन्धान हुँदैन । सुदूरपश्चिम प्रदेश योजना बेच्ने भनेर बदनाम हुँदैछ । तर अहिले यहाँ जसरी के सत्ता पक्ष के विपक्ष सरकारलाई चोखो र शुद्ध देखाउने र प्रमाणित गर्ने होडबाजी चलेको छ । कोही सुनपानी कोही गंगाजल छर्केर हाम्रो प्रदेशका बादसाह वाह क्या गज्ज्ब भनेको देख्दा ताज्जुब लागिरहेको छ ।
मलाई व्यक्ति कमल शाहसंग होइन मुख्यमन्त्री कमल शाहसंग प्रश्न छ । यहाँ कुराहरु आए मुख्यमन्त्रीको कोटमा दागलाग्ला उहाँ यस्तो उस्तो साफ भन्ने पनि सुनियो एकपछि अर्कोले सफाइको सर्टिफिकेट दिने प्रतिस्पर्धा पनि देखियो । यदि सरकार शुद्ध र यति नै साफ हो भने संसदीय समिती बनाएर छानबिन गर्न कसले रोक्यो । सत्ता गठबन्धन भित्रबाट कसले रोक्यो को हो रोक्ने भन्नु पर्यो । शहाब जाफरिको एक शेयर छ ।
तु इधर उधर कि न बात कर, ये बता कि काफिला क्यों लूटा
मुझे रहजनो से गिला नहि तेरि रहबरिका सबाल है ।
गीतको यो पंक्ती झै यहाँ माननीयजीहरुको अवस्था छ । डेनमार्कका प्रसिद्ध लेखक ह्यान्स क्रिस्टियन एन्डरसनले सम्राटको नयाँ लुगाको कथा जस्तो भैरहेको छ । त्यो कहानीलाई संक्षिप्तमा उल्लेख गर्न चाहन्छु एउटा राजा थिए जो नयाँ र अनौठा लुगा लगाउने रहरमा हुन्थे र प्रायः आफ्नो दरबारमा लुगाको प्रदर्शनी गर्दथे। त्यसकारण नयाँ नयाँ लुगा लगाउन सौखिन थिए । एक दिन दुई ठगहरू दरबारमा आए र भने — हामी यस्तो अद्भूत कपडा बुन्छौं, जुन केवल बुद्धिमान व्यक्तिले मात्र देख्न सक्छ। मूर्ख मानिसहरूले त्यो कपडा देख्न सक्दैनन्।
राजालाई त्यो कुरा सुनेर धेरै चाँसो लाग्यो। उनले ती ठगहरूलाई काममा राखे। ती ठगहरूले बुन्ने नाटक गरे — तर वास्तवमा त्यहाँ केही पनि थिएन। सबै दरबारीहरूले कपडा देखे झैँ गरे, किनभने कसैले पनि आफू मूर्ख भनेर प्रमाणित गर्न चाहँदैनथ्यो।अन्ततः ती ठगहरूले भने — कपडा तयार भयो। राजालाई नयाँ लुगा लगाइयो र उनले नगर परिक्रमा गर्ने कार्यक्रम राखियो। सबै मानिसहरूले राजा नाङ्गो देखे पनि केही बोल्न सकेनन् — किनकि कसैले पनि आफू मूर्ख ठहरिन चाहेन।
तर एक सानो बच्चाले चिच्याएर भनिदियो ।
“राजा त नाङ्गै छन्“ तर हामी चाहन्छौ यस्तो नहोस् ।
नीति कार्यक्रमले बजेटको माग गर्दछ । हामी नीति कार्यक्राममाथि यहाँ छलफल गरिरहेका छौं तर कार्यक्रमहरु होटेलहरुमा बनिरहेका छन भनेर सुनिदैछ । यदि त्यो सत्य हो भने यहाँ छलफल भैरहेको र यो सदनले पास गर्ने नीतिले ती होटेलहरुमा बनिरहेका कार्यक्रमहरुलाई चिन्दैन र होटेलहरुमा बनेका कार्यक्रमले यो नीति मान्दैन भन्ने अवस्था नआउला भनेर भन्न सकिन्न । विगतदेखिका असल अभ्यासको निरन्तरता र प्रदेशको आवश्यकता अनुसार नीति तथा कार्यक्रम आउन सकेको छैन । कताबाट लाभ हुन्छ, कसरी योजना पर्छन् भन्ने बाहेक अरु केही देखिन्न ।
मुलुक र प्रदेशमा बलियो सरकार छ दार्चुलामा हाम्रो भूमीमा भारतले डोजर चलाईरहेको छ । कुनै सरकार बोल्दैन । चुच्चे नक्सा र राष्ट्रवादका चर्का कुरा गर्छौं । भर्खरै पतञ्जली जग्गा प्रकरणमा मुद्दा चलायो तर मुख्य सरोकारबाला जसको संस्थाले जग्गा प्राप्त गर्यो बाबा रामदेव र आचार्य बालकृष्णलाई उन्मुक्ती दिइयो के यहि हो दुइतिहाइको राष्ट्रवाद ।
नीति कार्यक्रम हेर्दा लाग्छ रंङ्गीचंङ्गी छ तर सुदूरपश्चिमलाई समृद्ध बनाउने आत्मनिर्भर बनाउने केही पनि छैन । दीर्घकालीन रुपमा प्रदेश बलियो र सम्पन्न बनाउने भिजन र मिसन दुबै छैन । यहाँ फुलबुट्टा भरिएको मात्र छ जो कार्यान्वयन गर्न होइन देखाउन मात्र ल्याइएको छ । अरु अच्छा छ केबल लिपुलेक, लिम्पियाधुरा र कालापानीका लागि कस्तो नीति छ प्रदेश सरकारको त्यहाँ यो वर्ष के के बनाउने र गर्ने नीति र कार्यक्रम छैन बाकी बहुत अच्छा छ हैन त ?
नीति कार्यक्रम सुदूरपश्चिमलाई समृद्ध, विकसित बनाउन सक्ने दीगो विकासका रणनीतिक कार्यक्रमहरु आउनुपर्थ्यो । हिमाल पहाड र तराइको विकास मोडेल र आवस्यकताका बारेमा आउनुपर्थ्यो । हिमाल काला पहाड, पहाड खण्डहर र तराई खण्डिकरण भएर स्लमको रुपमा रुपान्तरण भैरहेको छ । जन्मदर घट्दो छ एक प्रतिशत बाट घटेर ०.९२ मा झरेको छ विद्यार्थी संख्या पनि घट्दो क्रममा छ भने विद्यालयका भवन लगायत पूर्वाधार बढिरहेका छन । स्वास्थ्यको अवस्था दयनिय छ ।
भाषा , संस्कृति, रितितिथि मासिदै छ । हाम्रो पहिचान गुमिरहेको छ । विमानस्थलहरु घाम तापिरहेका छन जे होस बिस्कुन सुकाउने खलो बनेका छन । हामीकहाँ भएका अपार प्राकृतिक श्रोत र साधनको उचित प्रयोग गर्नका लागि उद्यमशीलता सिर्जना गर्ने, हाम्रो प्रदेशलाई आत्मनिर्भर बनाउने किसिमले नीति आउनुपर्थ्यो ।
यहाँको सांस्कृतिक पर्यटनको अभिलेखीकरण गरेर हरित पर्यटनका लागि कार्यक्रम आउनुपर्थ्यो । थारु समुदायलाई समृद्ध बनाउन रुपान्तरणकारी कार्यक्रम आउनुपर्थ्यो । तर यसो भएन । उही पुरानै संरचना र शैलीमा हामी प्रदेशको विकासको कुरा गरिरहेका छौं । अन्तर्यमा लाभ प्राप्त गर्ने धून छ, प्रकटमा सुशासन र विकासको गफ दिइरहेका छौं ।
बाहर से कुछ अन्दर से कुछ और भन्ने गीत जस्तै भएको छ प्रदेश सरकार ।
( प्रदेश सभा सदस्य भाटले सोमबार नीति तथा कार्यक्रम पारित हुनु अघि प्रदेश सभामा दिएको मन्तव्यमा आधारित )
