चुनावी घोषणापत्र र मतदाताको दायित्व

लोकतान्त्रिक संसदीय राजनीतिक पद्धतिमा प्रत्येक निर्वाचनमा हरेक राजनीतिक दल तथा उम्मेदवारहरुले आआफ्ना चुनावी घोषणापत्र वा प्रतिवद्धतापत्र जनता समक्ष प्रस्तुत गर्ने गर्दछन् ।

अझ विभिन्न संघसंस्थाका निर्वाचनमा पनि समुह वा उम्मेदवारहरुले आआफ्ना प्रतिवद्धतापत्रहरु मतदाता सामु ल्याउने गर्दछन् । चुनावी घोषणापत्र वा प्रतिवद्धतापत्र भनेको त्यो निर्वाचनमा संस्था, दल र उम्मेदवारको हरेक मुलभुत विषयमा उसको दृष्टिकोण, कार्ययोजना, समस्याको पहिचान तथा सम्बोधन समेटिने गर्दछ । अर्थात्, चुनावी घोषणापत्र वा प्रतिवद्धतापत्रमार्फत संस्था, दल, समुह र उम्मेदवारले मतदातासामु आफ्ना दृष्टिकोण, धारणा र योजनाहरुको स्पष्ट रुपमा प्रस्तुत गर्दै त्यसकै आधारमा मत माग्ने गरेका हुन्छन् । आम मतदाताले हरेक निर्वाचनमा दल, समुह, संस्था वा उम्मेदवारको चयन गर्नका लागि चुनावी घोषणापत्र वा प्रतिवद्धतापत्र मुख्य आधार हो, हुनुपर्छ ।

तर, सवाल के हो भने, के हामीकहा आम मतदाताले दल, समुह, संस्था तथा उम्मेदवारका घोषणापत्रवा प्रतिवद्धतापत्रका आधारमा उम्मेदवारहरुको छनोट गर्ने अभ्यास गरिरहेका छन् ? अथवा, निर्वाचनमा प्रतिस्पर्धा गरेका दल र तिनका उम्मेदवारहरुले प्राप्त गरेको मतलाई उनीहरुको चुनावी घोषणापत्रको मतदाताबाट अनुमोदन गरिएको हुन्छ ? यी सवालको तथ्यगत विश्लेषण आवश्यक हुन्छ ।

अहिले स्थानीय निर्वाचन जारी छ । केही दिनभित्रै सबै राजनीतिक दल तथा उम्मेदवारहरुले लिखित रुपमा नै आआफ्ना चुनावी घोषणापत्र जनतासामु प्रस्तुत गर्नेछन् । ती घोषणापत्रहरुमा उल्लेख गरिएका दृष्टिकोण र योजनाहरु कति यथार्थपरक तथा व्यवहारिक हुन्छन् ? मतदाताले समिक्षा गर्नु आवश्यक हुन्छ । चुनाव जित्नका लागि दल तथा उम्मेदवारहरुले असम्भव नारा तथा योजनाहरु पेस गर्नेगरेको विगतको अनुभव छ ।

वास्तवमा प्रत्येक निर्वाचनमा हरेक दल तथा उम्मेदवारले अरुभन्दा अब्बल र क्रान्तिकारी नारा र योजनाहरु समेट्ने प्रयास गरेका हुन्छन् । मानौ ती दल तथा उम्मेदवारहरुले चुनाव जितेको खण्डमा सम्बन्धित पालिका पाच वर्षमा देशकै सबैभन्दा उन्नत र समृद्ध बन्ने छ ।

पाँच वर्षअघिको स्थानीय निर्वाचनमा प्रायः हरेक नगरपालिका, उपमहानगरपालिका तथा महानगरपालिकामा चुनाव लडेका राजनीतिक दल तथा उम्मेदवारले “स्मार्ट सिटी”, सफा, सुन्दर र समुद्ध नगर, सबैलाई रोजगारी लगायत शिक्षा, स्वास्थ्य, सञ्चार, उद्योग, अतिक्रमण नियन्त्रण लगायतका नारा र योजना पेस गरेका थिए । त्यो निर्वाचनमा जितेका दल तथा उम्मेदवारले वितेको पाच वर्षको कार्यकालमा आफ्ना चुनावी घोषणापत्रमा उल्लेख गरिएका कार्ययोजनाहरु के कति पुरा गरे ? वा पुरा गर्ने प्रयास गरे ? अहिले आम मतदाताले मुल्यांकन गर्नु जरुरी छ ।

चुनावी घोषणापत्र फगत औपचारिकता पुरा गर्ने साधन मात्रै होइन । न त यो मतदातालाई अल्मल्याउने सामग्री नै हो । बिडम्बना के हो भने, आम मतदाताले चुनावी घोषणापत्र वा प्रतिवद्धतापत्रका आधारमा नभएर धनबल, प्रलोभन, स्वार्थ, निकटता, जात, क्षेत्र, समुदाय जस्ता आधारमा मत दिने प्रवृत्ति अझैं पनि कायम रहेको अवस्था छ ।

त्यसैले अब उम्मेदवारको छनोट गर्दा कम्तिमा विगतमा भएका कामकारबाहीका साथै आगामी दिनमा उसका योजना तथा दृष्टिकोणलाई आधार बनाउने गरियो भने निर्वाचनको सार्थकता हुने छ । यसले औपचारिकता पुरा गर्नका लागि मात्रै सम्भव, असम्भव नारा र योजनाको पुलिंदाका रुपमा मात्रै घोषणापत्र ल्याउने प्रवृत्तिमा पनि नियन्त्रण हुदै जाने छ ।