श्रमको पलायन रोक्न नसक्नेले देश बनाउछु भन्नु वाहीयात कुरा हो

विचारक पास्कलले भनेका छन् किलोपेट्राले नाक छोटो भएको भए दुनियाँको इतिहास फरक तरिकाले अघि बढ्थ्यो । काटमार हुँदैन थियो । नाक छोटो भएको भए उनको सुन्दरताको सवाल उठ्दैन थियो, झै झगडा कम हुन्थ्यो । झै झगडा नभएको भए सभ्यताका केन्द्र फरक हुन्थे । त्यतिबेलाका साम्राज्य फरक तरिकाले अघि बढ्थे । हेर्नुस त नाकले दुनियाँलाई कहाँ पुगायो । यहाँ हाम्रो प्रदेश सरकारको नाक पनि अलि सानो भएको भए विकास फरक तरिकाले अघि बढ्थ्यो ।

विपक्षले मात्र होइन पक्षले पनि संसदमा सृजनात्मक भएर प्रस्तुत हुनुपर्छ । अमेरिकामा राष्ट्रपतिका पक्षधर आलोचनात्मकभएर प्रस्तुत हुन्छन् । त्यसैले संसदमा खुलस्त छलफल गर्नुपर्छ ।

यो आर्थिक वर्षमा आठ लाख भन्दा बढीले देश छोडिसकेका छन् । त्यो संख्या अझै बढ्छ । असार मसान्तसम्म सवा आठ लाख पुग्छ । विदेश जाने यो संख्या जनसंख्याको आठ प्रतिशत हो । यो सामान्य अवस्था होइन । यस्तो पलायन देशमा ठूलो विकराल समस्या आउदा मात्र हुन्छ ।

श्रम गर्नेको पलायन रोक्न सक्दैनौ भने देश बनाउछौ भन्नु वाहीयात कुरा हो । श्रमको वातावरण बनाउने एक बुँदा छैन । यस्तो बजेटलाई कसरी स्वीकार्ने, कसरी समाधान गर्ने । २०० मानिसलाई दुई करोड ऋण दिने कुराले श्रम गर्नेलाई रोक्ने वातावरण बनाउन सक्दैन ।

हुन त पासपोर्ट केन्द्र सरकारले छाप्छ । विदेश पलायनको सवालमा सरकार यसमा मुकदर्शक मात्र छ । विदेश जान देउ न जान भनिरहेको छ । नेपालमा अरु कुराको अभाव हुन्छ तर पासपोर्टको कहिले अभाव हुँदैन । सरकारले पासपोर्ट छापेकै हुन्छ । श्रम बाहिरिनु ठूलो चिन्ता हो यस्मा बजेटले कहीँ छुदैन ।

हामी कृषि महत्वपूर्ण हो भन्छौ । तर त्यसमा दुई अर्व नौ करोड बजेट विनियोजन भएको छ । त्यो रकम पूजीगत मात्र होइन चालु खर्च पनि हो , त्यो रकमबाट ४८ करोडका भवन पनि बन्ने छन् । यस्तो अवस्थाले श्रमलाई रोक्न सक्दैन । अहिलेको नीतिले जति बजेट छुट्याउदा पनि नतिजा निकाल्न सक्दैन । यसको कामको दिशा छैन । त्यसैमा कृषिमा बजेट कम छ यसले कृषि क्रान्ति हुदैन, श्रमलाई आकर्षण गर्न सक्दैन । कृषिको विकासका लागि तीनवटा कुरा अर्गनाइजेशन, मेकाइनेजेशन र मोर्डनाइजेशनमा ध्यान दिनुपर्छ । संसारभर प्राथमिक क्षेत्रमा धेरै लगानी हुन्छ । त्यसैले विकास भएको छ ।

अर्गनाइजेशन, मेकाइनेजेशन र मोर्डनाइजेशनले गर्दा नै अमेरिकामा नै १.४ मानिसले १०० जनालाई खाना खुवाउछन् । ३७ हजारले इजराइलमा, ३ प्रतिशतले जापानमा खाना खुवाइरहेका छन् ।

दिमागमा केही नहुँदा कस्मेटिक कुरा गर्ने गरिन्छ । हाम्रो यहाँ छ लेनको सडक पूरा भएको छैन । छेउमा किन मोनोरेल चाहियो । कुनै दिन यसको जरुरी पर्ला तर आजको आवश्यक्ता छैन ।

विचारक पास्कलले भनेका छन् किलोपेट्राले नाक छोटो भएको भए दुनियाँको इतिहास फरक तरिकाले अघि बढ्थ्यो । काटमार हुँदैन थियो । नाक छोटो भएको भए उनको सुन्दरताको सवाल उठ्दैन थियो, झै झगडा कम हुन्थ्यो । झै झगडा नभएको भए सभ्यताका केन्द्र फरक हुन्थे । त्यतिबेलाका साम्राज्य फरक तरिकाले अघि बढ्थे । हेर्नुस त नाकले दुनियाँलाई कहाँ पुगायो । यहाँ हाम्रो प्रदेश सरकारको नाक पनि अलि सानो भएको भए विकास फरक तरिकाले अघि बढ्थ्यो ।

उद्योगमा पनि केही गर्नु भयो । हाम्रो यो उद्योग हुन् छ भनेर तय गर्नुभएको छ । बजेटका बुँदामा छलफल गर्ने ठाउँ छैन । उद्योगीहरु सरकारसंग मिलेर काम गर्छो भन्छन् तर सरकार हरायो । हाम्रा सम्भावना धेरै छन् टर्पेन्टाइलको उद्योगमा लगानी गरेको भए धेरै श्रमिकले काम पाउथे । अहिलेको अलमलिएको हो कि, डराएको हो कि, योग्यता नपुगेको हो ।

अहिले मानिसहरु घरजग्गामा लगानी गरेर आफ्नो लगानी सुरक्षित गरिरहेका छन् । यसले औधोगिक लगानी कम गर्दे छ । घरजग्गाले रोजगारी सृजना गर्देन । सरकारसंग घरजग्गाको लगानी औधोगिक क्षेत्रमा ल्याउने कुनै सोच छ । त्यसैले जनमुखी, उत्पादनमुखी बजेट बनाउन बजेटमा अहिले पनि केही परिवर्तन गर्दा राम्रो हुन्छ ।

आर्टिफिसियल इन्टिेलिजेन्टसले ३० प्रतिशत रोजगारी खोस्दैछ । नेपालीलाई आइटीसंग जोडेर रोजगारी सृजना गर्न सकिन्थ्यो सरकारले त्यसमा सोचेन । सेमीकन्डक्टर बेचेर कमाइरहेका छन् । ताइवानले ओपेकले बेच्ने ४० प्रतिशत तेल बराबरको कमाइ सेमीकन्डक्टरबाट गरिरहेको छ । हामीले रिसर्च सेन्टर वा इनोभेसन केन्द्र बनाउन सक्थौ । तर हामीले जति राम्रा कुरा गरे पनि सरकार यस्ता कुरा सुन्दैन । सरकार आफैसंग गैडाको छाला भएपछि घोचे पनि परिणाम निकाल्ने कुरा हुँदैन । बजेट बारे म बोलेको छैन नि । यो बजेट सैद्धान्तिकरुपमा गलत छ ।

बंगलादेश माइक्रोफाइनान्सले धानेको छ । हाम्रो देशमा पनि राम्रो हुँदै गएको थियो । अर्थतन्त्रमा ठूलो योगदान गरेको थियो । तर अहिले अलिकति जम्मा गरेको पैसा लिएर भाग्न थाले । यसले अविश्वास बढ्यो । अव विश्वास गर्ने ठाउँ छ । सरकारले विस्वास गराउने वातावरण बनाउन सक्छ ।

हामी अस्पतालको स्तर वृद्धी गर्दे छौ । नामका लागि हो कि सेवा प्रवाहका लागि हो । हामी भन्न सक्छौ यो अस्पतालमा यो विषयको सम्पूर्ण सेवा दिन्छौ अन्यत्र कतै जानु पर्देन भनेर । धनगढीको प्रादेशिक अस्पतालका बारेमा धेरै पटक कुरा उठाएका छौ । एउटा विमारी आन्द्रा च्यापेर अस्पताल आउछ । यहाँ अल्ट्रासाउन्ड छैन भन्छ । अल्ट्रासाउन्ड बाहिरबाट गरेर ल्याउछु भन्छ, अल्ट्रासाउन्ड गरेर ल्याएर आउछ । तर डाक्टर छैन भन्छ । भनसुन गरेर डाक्टर ल्याउछ फेरि बेड छैन भन्छ । यो अस्पताल माफियाको अस्पताल हो यो अस्पतालको नाम माफिया अस्पताल राख्ने । प्रतिपक्षले भनेका कुरा के सुन्नु । प्रतिपक्षका कुरा सुनेर के काम गर्नु भन्दा त यो जिन्दगी खोइ के जिन्दगी भनेर बस्नु ठिक हो भन्ने लागेको हो । प्रतिपक्षका आवाज जति सुन्नु हुन्छ त्यति तपाई सफल हुनुहुन्छ ।

शिक्षाका कुरा गर्दा फेल हुने विद्यार्थी पास हुने वातावरण के छ ? बजेट राम्रो छ भन्नु हुन्छ तर यसमा गर्ने कुरा केही छैन, दिशा छ परिवर्तन गर्ने कुरा केही छैन, न त गुणस्तर परिवर्तन गर्ने कुरा छ ।

चिडिया खाना आजको आवश्यक्ता होइन । प्रतिपक्षको प्राथमिकतामा चिडिया खाना बनाउ भनेर भनेको छैन त्यसैले सरकार चिडियाखाना बनाउन लागेको होला । हुन त बाजुरामा कुपोषितलाई लिटो खुवाइएको भन्दा चिडिया खानामा चिडियालाई मासु खुवाएको मुख्यमन्त्रीको तस्बिर भाइरल हुनसक्छ ।

खानेपानीका सवालमा के गर्दे हुनुहुन्छ । जनताका रिता गाग्राका लाइन देख्नु भएको छ । मानोरेल भन्दा लामा लाइन छन् रित्ता गाग्रा छन् । बाँडफाँडमा सन्तुलन छैन । यो पूर्वाधार मन्त्रालयलाई पूर्वाग्रह मन्त्रालय बनाउनु पर्छ कि भन्ने लागेको छ ।
( सुदूरपश्चिम प्रदेश सभा सदस्य डा. जोशीले मंगलबारको बैठकमा दिएको मन्तव्यको भावानुवाद )