सम्पादकीय : धुर्झन्नाका सुकुम्बासीप्रति संवेदनशील बन

डेढ वर्षअघि धनगढी उपमहानगरपालिका, धुर्झन्ना नया“बस्तीमा बसोबास गराइएका छ दर्जन बढी हरैयाका सुकुम्बासी अहिलेसम्म अभाव र पीडा भोगिरहेका छन् । कैलालीको गोदावरी नगरपालिकामा पर्ने हरैयामा दाङका रणबहादुर शाहको जग्गामा तत्कालीन विद्रोही माओवादीले कैलाली तथा विभिन्न पहाडी जिल्लाका मानिसलाई जबरजस्ती बसालेकोमा डेढ वर्ष अघि माओवादीकै पहलमा त्यहा रहेकामध्ये छ दर्जन बढी घरधुरीलाई धुर्झन्ना, नया“वस्तीमा सारिएको थियो । हरैयामा रहेको रणबहादुरको जमिन दुई वर्ष अघि खरिद गरेको कास्की पोखराको सौभाग्य रियल इस्टेट एण्ड हाउजिङ कम्पनीले त्यहा बसोबास गराइएका सुकुम्बासीलाई धुर्झन्नामा एकएक कठ्ठा जग्गाका साथै घर समेत बनाइदिने गरी सारेको थियो । तर, डेढ वर्ष वितिसक्दा पनि धुर्झन्ना नयांवस्तीमा सारिएका सुकुम्बासी परिवारले पाल र खरको टहरामा दिन विताउनु परेको अवस्था छ । हरैयामा बसोबास गराइएका तथा त्यहाबाट धुर्झन्नामा जग्गा खरिद गरी सारिएका परिवारहरू वास्तविक सुकुम्बासी हुन वा होइनन् भन्ने छुट्टै प्रश्न हो, तर शुरुमा अर्काको व्यक्तिगत जग्गामा जबरजस्ती कब्जा गरेर उनीहरूलाई बसाल्ने तथा पछि त्यहाबाट अर्को स्थानमा लगेर अलपत्र पार्ने कार्य कुनै पनि कोणबाट कदापि न्यायोचित मान्न सकिदैन ।
हरैयामा बसोबास गरिरहेका अरु व्यक्तिहरूलाई गत वर्षायाममा बढो निर्दयतापूर्वक लखेटिएको घटना अझैं सेलाएको छैन । कोही कसैको व्यक्तिगत जमिन अरु कसैले गैरकानूनी ढंगले कब्जा गर्न पाउने अधिकार छैन । संविधानले व्य्िक्तगत सम्पत्तिको संरक्षणको अधिकार प्रत्याभूत गरेको छ । तर, प्रश्न यो मात्रै होइन, विभिन्न कालखण्डमा विभिन्न राजनीतिक दल तथा संगठनले सुकुम्बासीका नाममा गर्दै आएको बलजफ्तीपूर्ण कार्यको प्रसंग हो । कैलालीमा माओवादी युद्धकालमा व्यक्ति तथा संस्थाका जमिन सुकुम्बासीका नाममा कब्जा गरेको प्रसंग होस् वा विगतमा विभिन्न राष्ट्रिय तथा सामुदायिक बनजंगल अतिक्रमण गरेका घटना हुन्, प्रायःमा राजनीतिक तथा आर्थिक चलखेल भएको विश्लेषण अत्युक्ति हुदैन । कैलाली लगायतका जिल्लामा सुकुम्बासी समस्या कहिल्यै नटुंगिने विषय बन्दै आएको छ । अहिले हरैया होस् वा धुर्झन्नामा जग्गा खाली गर्ने तथा सुकुम्बासीलाई बसोबास गराउने क्रममा निकै ठूलो आर्थिक तथा राजनीतिक चलखेल भएको चर्चा उत्तिकै चलेको पक्कै पनि होइन । भू तथा बनजंगल माफियाको निहित स्वार्थमा कहिलेसम्म सुकुम्बासी तथा भूमिहीनका नाममा चलखेल भइराख्ने भन्ने पछिल्लो उदाहरण हरैया र धुर्झन्नाका सुकुम्बासी वस्ती बनेका छन् ।
धुर्झन्नामा बसालिएका सुकुम्बासी परिवारहरूको उचित बसोबासको व्यवस्था मिलाउन कुनै पनि नाममा ढिलाई गर्नु हुदैन । उनीहरूलाई त्यहा बसोबास गराउने क्रममा सम्वद्ध पक्षले गरेका प्रतिवद्धताहरू पुरा गरिनु नै पर्दछ । त्यस्तै, सम्बन्धित स्थानीय तहले पनि त्यो वस्तीमा पूर्वाधार निर्माणका लागि ठोस पाइला चाल्नु आवश्यक छ । आफ्नो निहित स्वार्थ तथा क्षणिक वाहवाही पाउनका लागि कामभन्दा बढी प्रचार गर्न उद्यत हुने मानसिकता त्यागेर अकारण कष्टकर जीवन भोग्न बाध्य नागरिकका लागि ठोस काम गर्नेतर्फ स्थानीय सरकार अग्रसर हुनै पर्दछ । गरिब सुकुम्बासीका नाममा आर्थिक, राजनीतिक स्वार्थ सिद्ध गर्ने प्रवृत्तिको अन्त्यको ठोस सुरुवात पनि धुर्झन्नाबाट हुनु्पर्छ भन्ने आग्रहलाई अन्यथा लिइनु हुदैन ।