श्रीलङ्काका बाढी विस्थापितले आफ्नै जग्गा नाप्न पाएनन

टीकापुर/ टीकापुर नगरपालिका–८ श्रीलङ्का (साविक धनसिंहपुर गाविस १) का बाट विस्थापित भएका जग्गा धनीले आफ्नो जग्गा छुट्टयाउनु पाएका छैनन् ।

कैलाली र बर्दियाको सीमामा बग्ने कर्णाली नदी २०४० सालमा पश्चिमतिर सरेपछि यहाँको जग्गा नदीपारी पुगेको थियो भने यस ठाउँलाई श्रीलङका भनिन थालिएको हो ।

कर्णाली नदी निरन्तर पश्चिमतिरै बग्न थालेपछि २०४० सालमा आएको बाढीले बगाएको केही जग्गा नदी उकास भएर खेती योग्य भएको छ । रानी जमरा कुलरिया सिंचाई आयोजनाले तटबन्ध बनाइसकेो छ भने हुलाकी राजमार्गमा पुल बनेपछि आवतजावतमा सहज भएको छ ।

पहिले बाढीले विस्थापित भएका व्यक्तिहरु अहिले आफ्नो जग्गाको खोज्न नापी टोली लिएर जाँदा त्यहाँ बसिरहेका व्यक्तिले जग्गा नाप्न नदिई फर्काइ दिएका छन् । उनीहरुले आफूहरु खोरिया, घाँस फाँडेर बसेको लामो समय भइसकेकाले जग्गा आफ्नै भएको दावी गरिरहेका छन् ।

बाबुबाजेका नाममा लापूर्जा भएको र वर्षेनी तिरो तिर्दै आएको जग्गा नछोडने जग्गाधनीहरुको भनाई छ । चेचुराम चौधरी भन्छन्, ‘मेरो बुबा भागीराम डगौराको नाममा नदी पारी ३–१३–६ धुर जग्गाको लालपूर्जा छ । हामी तीन भाइछोरा नदी वारी तीन कठ्ठा ऐलानी जग्गामा घर बनाएर बसेका छौं अरुको बटैया (अँधिया) गरेर खान्छौं भएको जग्गा कसरी छोडछौं ?’

श्रीलङ्कामा छोटेलाल डगौराको पनि चार विघा नम्बरी र सात विघा ऐलानी जग्गा थियो । ‘हामी चार भाइ छोरा अरुको जग्गा मागेर १०/१० धुरमा घर बनाएर बसेका छौं हामी सुकम्वासी जस्ता छौं हाम्रो केही जग्गा कर्णाली नदीमा र केही नदी पारी छ’ छोटेलालका छोरा सुकविर डगौरा भन्छन्, ‘२०६५ सम्म त मेरो जग्गाको उब्जनी खाएका हौं त्यो वर्षको बाढीले मेरो जग्गाको सिमाना मेटायो ।

अहिले आफ्नै जग्गा नाप्न जाँदा पाएनौं ।’ यस्तै ३–१–१५ धुर जग्गा भएका गोलु थारुका तीन छोरा आठ नाति तितरबितर भएका छन् । जग्गा नहुँदा कोही नदीवारी ५÷५ धुर जग्गामा छाप्रो हालेर बसेका र केही बासको खोजीमा भजनी नगरपालिका डोङपुरमा गएर बसेका गोलुकी नातिनी बुहारी ज्योति चौधरी बताउछिन । यो जग्गा २०२१ सालमा नापी भएर लालपूर्जा पाएको जग्गा हो । २०४० सालपछि कर्णालीले टापू बनाइ दिएको हो ।

जग्गा नाप्न नसकेपछि नापी कार्यालय टीकापुरका अमिनद्वय पुस्करदत्त अवस्थी र राजेन्द्रबहादुर विष्टले २०७९ पुस २२ र २३ गते नापी गर्न जाँदा नक्शा बमोजिमका कित्ताहरु रेखाङ्कन गर्दा जग्गा धनी र त्यहाँ बसेका व्यक्तिका बीच विवाद भइ असहज परिस्थिति हुने र यसबाट व्यक्तिको जीउ धनको समेत क्षति हुने देखेपछि नापी स्थगित गरिएको प्रतिवेदन नापी कायार्यलयमा बुझाएका थिए ।

स्थानीय नयाँराम बुढा केहीले खोरिया फाँडेर बसेकोे र केहीले जग्गा मिचेको सत्य भएपनि दुई किलोमिटरमा नदी फैलिएकाले नक्शासंग जग्गा मिल्दैन, वास्तविक नापनक्शा नभई कसको कति हो हाइन भन्न नसकिने बताउछन् ।

सहज पहुँच भएपछि मोह बढ्यो २०२१ सालमा जग्गा नापी भएर लालपूर्जा बनेको जग्गा २०४० सालमा कर्णालीमा आएको भिषण बाढीले पटान गरेको थियो । २०४५ सालमा आएको अर्को बाढीले पनि क्षति गरेपछि त्यहाँका बसेका अधिकांश मानिसहरु विस्थापित भएका थिए भने २०५१ सालदेखि कर्णालीको भँगालो नै पसेपछि जग्गा नै नदीमा हराएको थियो ।

बाढीबाट बचेर त्यही बसेका र जग्गा नदी उकासमा पहिल्यै फर्केकाहरुले विस्थापितको जग्गा मिचेका र आजकाल ऐलानी जग्गा हो भन्दै अरुलाई पनि बेच्दै गरेको आरोप जग्गा धनी देबेन्द्र रावलको आरोप छ ।

जग्गा धनी कर्ण बोगटी एक्लै एक्लै नापीमा जाँदा यसअघि चार किल्ला चाहिन्छ भनेकाले नाप्न नसकेको बताउछन् । २०४० सालदेखि २०६५ सम्म विस्थापित भएर देशभित्रै र भारततिर गएका मानिस खोज्न समस्या भएको र अहिले २० जना जग्गाधनी भेटिएर नापी गर्न जाँदा नाप्न नपाएको बोगटीको गुनासो छ ।

दुई विघा दुई धुर जग्गा भएका मोहनसिंह विश्वकर्माका नाति विक्रम विश्वकर्मा आफ्नो परिवार विस्थापित भएर टीकापुर नगरपालिकाका –१ मा सरेको र लामो समय भारतबाट फर्केर आइ जग्गा नाप्न खोज्दा जग्गा अतिक्रमण गर्नेहरुले बाहुबल देखाएको बताउछन् ।

वडाध्यक्ष दीर्घबहादुर ठकुल्ला नदीका कारण साधसिमाना केही नभएका जग्गामा बसेकाले आफूहरु ऐलानी र अव्यवस्थित भएको भन्दै भूमि आयोगमा निवेदन दर्ता गएको बताउछन् ।