कम्युनिष्ट कुरा र नामले हैन विचार र आचरणले हुने हो

– वर्तमान सरकारको अर्थनीति कम्युनिष्ट अर्थनीति हैन कि सामान्य उदारबादी प्रगतिशीलसम्म पनि छैन । ठूला उद्योगीसंग कर नलिनु र सानासंग कर लिनु, साना ठूलासंग लिइने कर समान हुनु, तर लाभको वितरण असमान हुनु, सानो स्तरको कर्मचारीसंग सम्पत्ति विवरण वर्षेनी मागिनु, नभए दण्ड गरिनु, तर सत्तामा बसेका उच्च तहका कर्मचारी तथा नेताहरुले सम्पत्ति विवरण कहिल्यै कसैलाई बुझाउन नपर्ने हुनु । झुठो बुझाउदा पनि मान्य हुनु, सम्पत्तिको छानविन नहुनु यो कस्तो कम्युनिष्ट अर्थनीति हो ?

–कम्युनिष्ट नेताहरुको नीजि सम्पत्ति हुदैन, तर अहिले सबैभन्दा बढी अबैध सम्पत्ति कम्युनिष्ट नेताहरुसंग भएको चर्चाले इमान्दार कार्यकर्ताले लज्जाले मुखछोप्नु पर्ने र लुक्नुपर्ने दिन आएको छ ।

संघसहित छ वटा प्रदेश र अधिकतम स्थानिय तहमा नेकपा कम्युनिष्टको सरकार छ र त्यो कम्युनिष्ट विचार र आचरणअनुसार चले नचलेको धेरैले सुक्ष्म रुपमा चियाइरहेका छन् ।

अहिले नेकपा सरकार तथा नेतृत्वका आर्थिक, राजनीतिक विषय र व्यवहार विभिन्न ढंगले सतहमा केलाइँदै छ । यो सरकार कम्युनिष्ट दर्शनमा आधारित भए वा नभएको आँकलन गर्न खोजिँदै छ ।

त्यसोेभए कम्यूनिष्ट हुनुको आचरण र व्यवहार कस्तो हुनुपर्छ ? भन्ने बहस नेपालका कम्यूनिष्टहरु भित्र र बाहिर चलिरहेको छ ।

सरकार अमुर्त कुरा हो, तर सरकार चलाउने व्यक्तिहरु मुर्त हुन्छन् र उनीहरुको सिद्धान्त र आचरणले सरकार मुर्तिकरण वा प्रतिविम्वित हुन्छ ।

एकातिर देशभित्र काँग्रेसहरु यो कम्युनिष्ट सरकार अधिनायकवादी भएकोले यसमा हाँस्न रुन नपाइने व्याख्या गर्दै आएका छन् । भने अर्कोतिर संम्राज्यवादी पूँजिवादी मुलुकहरुले सरकारका सम्बन्धमा मौनता साँधेका छन् ।

केहि कम्युनिष्ट विचार राख्ने दल तथा स्वतन्त्र व्यक्तिहरु यो सरकार कम्युनिष्ट नभएको टिप्पणी गर्दै आएका छन् । साच्चै यो सरकार कम्युनिष्ट हो वा हैन भन्ने सम्बन्धमा संक्षिप्त बहस चलाउन खोजिएको छ ।

मूलतः माक्र्सवादमा अन्तरनिहित वर्गसंघर्ष, सर्वहारा वर्गको अधिनायकत्व र द्वन्द्वात्मक भौतिकबादलाई कम्युनिष्टहरु मूल आदर्श मान्दछन् । त्यसका लागि आफ्नै संगठन सरकार, सत्ता, सेना र आर्थिक सम्बन्ध आवश्यक ठान्दछन् ।

तर, अहिले नेकपासंग केहि पनि छैनन् । नेकपासंग सरकार छ, तर कम्युनिष्ट सत्ता छैन । कार्ल माक्र्स र फ्रेडरिक एंगेल्सले घोषणा गरेजस्तो सर्बहारा शोषित पीडित जनता देश र संसारकै न्यायका लागि नीजि सम्पत्तिको न्यूनिकरण, नियन्त्रण वा निषेध हुनुपर्दछ र अन्याय नहुनका लागि सामुहिक हीत हुने साझा सम्पत्तिको निर्माण आवश्यक ठानिए पनि नेकपामा नीजिकरण सहित नीजि सम्पत्ति थुपार्ने होड चुलिँदो छ ।

कम्युनिष्टहरुको दुरदृष्टि राज्यबिहिन समाज, सेना, पुलिस, अड्डाअदालत, वकिल कारागार नभएको सहज, समान समुन्नत साम्यबादी राज्यव्यवस्था हो । त्यसको प्राप्तिका लागि दुनियाभरी संघर्ष चलिरहेको छ ।

त्यसका लागि गरिव मजदुर किसानको प्रतिनिधिको सचेत अग्रदस्ता अर्थात कम्युनिष्ट पार्टी नेतृत्वको सरकार/सत्ता आवश्यक हुन्छ र वर्गसंघर्षको नेतृत्व गर्दै साम्यबाद उन्मुख रहनपर्ने मान्यता राखिन्छ । के नेकपा त्यस्तो कम्युनिष्ट सरकार हो ? के नेकपा सरकारको नेतृत्व वर्ग सम्पत्ति र संस्कृतिले माक्र्स र एङगेल्सले भने जस्तो छ ? सरकार वर्ग संघर्षको नेतृत्व गर्दै समाजवाद हुदै साम्यबाद उन्मुख देखिन्छ ?

व्यक्तिस्वार्थ र वर्गस्वार्थका लागि बलियाले कमजोर विरुद्धको संघर्षमा नीजि सम्पत्ति पूँजि रुपैयापैसाको प्राप्ती र सञ्चिति गर्न नियमकानुन, सत्ताशक्ति प्रयोग गर्दछ र त्यहि पूँजिको आधारमा अर्थराजनीति गदर्छ ।

अर्थात धन पूँजि पैसाले वर्ग उत्थान र पतनका लागि वर्गसंघर्ष हुन्छ र समाजमा वर्ग रहुञ्जेल कसैले चाहोस वा नचाहोस संघर्ष निरन्तर चलिरहन्छ भन्ने तथ्य माक्र्सवादको निष्कर्ष हो । माक्र्सले भनेका छन्– मानव इतिहास भनेको संघर्षको इतिहास हो ।

यसको उल्टो नेकपाको नेतृत्व वर्गसंघर्षको अन्त्य र सम्बृद्धिको युग आएको झुटो दाबी गर्दै आएको छ । सरकार टिकाइरहन बिरोध तथा संघर्षलाई अस्वीकार गर्दै संसदिय सत्ता र सरकारको माध्यमबाट लाभ र मुनाफा आर्जन गरिरहेको छ । त्यसैले नेकपाको व्यवहार आचरण माक्र्सबादसम्मत र कम्युनिष्ट दर्शन अनुकुल नभएको धेरैको बुझाइ छ ।

विश्व दुँनिया र नेपालमा वर्गसंघर्ष अहिले पनि निरन्तर चलिरहेको छ । अन्तरविरोध भौतिक तथा समाज विज्ञानको सास्वत नियम हो । यो प्रत्यक्ष परोक्ष चलिरहेकै हुन्छ । पूँजिवादी र संशोधनवादीहरुले वर्गसंघर्ष सकियो, धन रुपैयाँपैसा कमाउने दिन आयो । शान्ति समृद्धि र खुशीको दिन आयो भनेर जतिसुकै कोकोहोलो मच्चाए पनि ती सबै उदारतावादी, वर्गसमन्वयबादी अवैज्ञानिक दृष्टिकोण मात्रै हुन् ।

शान्ति समृद्धि सुख नवधनाड्य सत्तासिन वर्ग, त्यसका वरपर रहेका भारदारीया दलाल पूँजिपतिहरुमा मात्र सिमित रहन्छ । विकासको प्रतिफल सर्बसाधारण जनताले पाउँदैनन् । विकास सुख समृद्धि वर्गसापेक्ष हुन्छ । किनकि सत्ता वर्गिय हुन्छ । त्यसैले अहिले चर्चामा रहेको विकास र समृद्धि पनि उपल्लो वर्गसम्म मात्र सिमित रहेको हुनाले यो सत्ता टिकाउने र विकाउने काइते कुरा मात्र हो ।

नीजि सम्पत्ति थुपार्ने होडसंगै समाजमा भ्रष्टाचार, कमिसन्खोरी, दलाली, शोषण, मुनाफाखोरी, दमन, अन्याय, विभेद उचनिचको भावना र व्यवहार सुरु हुन्छ । नीजि सम्पत्तिकै जगमा सानो र ठूलो, धनी र गरिव, शासक र शासित, शोषक र शोषित, मालिक र नोकर बनाउने प्रकृया चल्दछ । त्यसको गुण र दोषको स्तरमा वर्गसंघर्ष तेज र मत्थर हुन्छ ।

वर्तमान राजनीतिक सामाजिक आर्थिक व्यवस्था र ऐतिहासिक भौतिकवादले पुष्टि गरेको सार्वभौम सत्य यहि हो । अहिले समाजमा र नेकपामा नेता र कार्यकर्ता, जनताबीच मालिक र नोकर, राजा र रैति, भगवान र भक्त, सानो र ठूलो जस्तो व्यवहार छ्यापप्छ्याप्ति पाइन्छ ।

२००७, २०४७, दशवर्षे जनयुद्ध र ०६२/०६३ को जनआन्दोलनसम्म नेपालमा वर्ग रुपान्तरण हुदै नवधनाढ्य वर्गले शासन गर्दै आएको छ र सरकारले गरिव निमुखा जनताको प्रतिनिधित्व गर्नसकेको छैन । सत्ताको आडमा अकुत सम्पत्ति कमाउने होड सत्तासिन वर्ग (पक्ष प्रतिपक्ष) भित्र बेस्सरी चलेको छ ।

कुनै न कुनै शोषण विना आवश्यकताभन्दा बढी वा फजुल सम्पत्ति आर्जन गर्न सकिदैन, हुँदैन । राज्यशक्ति वा सामाजिक शक्ति बिना कसैले अतिरिक्त लाभ प्राप्त गर्न र त्यसको सञ्चिति, संरक्षण र भोग गर्न सक्दैनन् । ललिता निवास वा बालुवाटार जग्गा प्रकरण, सुनकाण्ड, वाईडबडी काण्ड, विदेशी सन्धिसम्झौता, उच्च पदमा नियुक्ति लगायत आन्तिरिक तथा बाह्य स्रोतबाट प्राप्त हुने रकममा त्यहि वर्गको हालीमुहाली हुन्छ । नेता तथा उच्चपदस्थ कर्मचारीहरुसंगको मौजुदा सम्पत्ति नै यो तथ्यको पुष्टि हो ।

परिश्रमले कमाएको सम्पत्ति अकुत हुने भए सबैभन्दा धनि किसान मजदुर हलिया कमैया भरिया ज्यामी, सुद्ध पारिश्रमिक बुझ्ने निम्न तहका कर्मचारी शिक्षक स्वास्थ्यकर्मी हुन्थ्ये होलान्, तर त्यसो भएको देखिदैन । बसिखानेहरु धनि छन्– यसकारण कि मेहनतकस जनताले कमाइदिएको सम्पत्तिमा उनीहरुको एकाधिकार छ । मेहनतकश वर्ग गरिव छन् ।

यसकारण कि उनीहरुको परिश्रमले मूल्यवान बनाइदिएको बस्तु र सेवाको मुनाफामा स्वयं उनिहरुको हिस्सेदारी छैन । अर्थात जो कमाउँछ त्यो पाउँदैन । जो पाउँछ त्यो कमाउदैन । वर्तमान सरकारको हकमा पनि यो सत्य हो ।

नीतिगत हिसाबले यो उदार पूँजिबादी प्रकृतिको सरकार हो । किनकि नेपालको संविधान तथा नीति र विधी अन्तरगत गठन भएका अरु सरकारहरु जस्तै वर्तमान सरकारलाई पनि त्यहि सत्तासंयन्त्र अन्तरगत गठन भएकोले कम्युनिष्ट सरकार मान्न सकिदैन । शक्तिमा रहेका केहि व्यक्तिहरुले भनेको आधारमा सरकार वा सत्तालाई कम्युनिष्ट मान्न सकिदैन ।

आर्थिक दृष्टिकोणले पनि वर्तमान सरकार कम्युनिष्ट प्रबृत्तिको छैन । यो सरकारको अर्थनीति तथा योजना र बजेटले पञ्चायती तथा पूँजिबादी बहुदलिय अर्थ व्यवस्थाको निरन्तरता र परम्परालाई अनुकरण गरिरहेको छ । सरकारको आर्थिक नीति धनीलाई झन् धनी र गरिबलाई झन् गरीव बनाउने पूँजिबादी अर्थतन्त्रको नीजि र उदारीकरणमा आधारित छ ।

बजेटको वितरण निश्चित वर्गमा सिमित छ । त्यो बजेटले सानो हिस्सा पनि गरीवीको दुस्चक्रभित्र निसास्सिएकाहरुलाई दिनसकेको छैन । यसले समाज र देशलाई भन्दा व्यक्तिलाई, विपन्न भन्दा सम्पन्नलाई, गाउँ भन्दा सहरलाई पोस्दछ । यो अनुशासित र योजनावद्ध भन्दा स्वतन्त्र र छाडा बढी छ ।

यो अर्थनीतिले सत्तासिन कुलिन, दलाल , पूँजिपति, उच्च वर्ग, माथिल्लो तहका नेता, भूमाफिया, ठेकेदार र लाल फिताशाही कर्मचारीहरुको सेवा गरेको छ । वर्तमान सरकारको अर्थनीति कम्युनिष्ट अर्थनीति हैन कि सामान्य उदारबादी प्रगतिशीलसम्म पनि छैन ।

ठूला उद्योगीसंग कर नलिनु र सानासंग कर लिनु, साना ठूलासंग लिइने कर समान हुनु, तर लाभको वितरण असमान हुनु, सानो स्तरको कर्मचारीसंग सम्पत्ति विवरण वर्षेनी मागिनु, नभए दण्ड गरिनु, तर सत्तामा बसेका उच्च तहका कर्मचारी तथा नेताहरुले सम्पत्ति विवरण कहिल्यै कसैलाई बुझाउन नपर्ने हुनु । झुठो बुझाउदा पनि मान्य हुनु, सम्पत्तिको छानविन नहुनु यो कस्तो कम्युनिष्ट अर्थनीति हो ?

सत्तामा बसेकाको अकुत सम्पत्ति छानविन हुदैन । सभासद विकास एजेन्ट हुन कि नीति निर्माता हुन् ? सांसद विकास कोषको नाममा करोडौ किन बाँडिन्छ ? कम्युनिष्ट नेताहरुलाई वर्षेनी भत्ता तलब बृद्धि, करोडौका गाडी, सरसुविधा, आलिशान क्वाटर (घर) किन बाडिदैछ ? के फरक रह्यो त कम्युनिष्ट र गैर कम्युनिष्टमा ? यी प्रतिनिधिमुलक उदाहरण मात्र हुन् । के कम्युनिष्टको जीवनशैली यस्तै भोगविलासयुक्त हुन्छ ?

नेपालको वर्तमान राजनीतिक, प्रशासनिक सत्ता/सरकारी संयन्त्र शैलीले कम्युनिष्ट भावना समेट्दैन । राणा पञ्चायत र बहुदलिय प्रशासनिक संस्कार संयन्त्र र सामन्ति सभ्यताको निरन्तरता यसको चरित्र भएकोले यसले देश र कमजोर वर्गको सेवा र हीत गर्दैन ।

काँग्रेसले वा स्वयं नेकपाले भनेजस्तो यो सरकारलाई सैद्धान्तिक रुपमा कम्युनिष्ट सरकारको रुपमा स्वीकार्न कठिन छ । कमसेकम सरकारले निम्न मध्यम तथा गरिव वर्गलाई शिक्षा, स्वास्थ्य निःशूल्क, सम्पत्तिको समान वितरण, प्रगतिशील कर निर्धारण, निम्न तहबाट उच्च पारिश्रमिक ज्याला निर्धारण वा श्रमिकलाई न्यायोचित पारिश्रमिक, गरिवीको रेखामुनिकालाई अनिबार्य रोजगारी, उत्पिडित वर्गलाई राज्यका निकायमा समावेश गरी गाँसबास कपासको ग्यारेन्टी सहित न्युनतम प्रगतिशील कार्यक्रम ल्याउनु पर्दथ्यो ।

वर्गीय प्रेम, वर्गीय पक्षधरता र कार्यकर्ताउपर न्याय पनि यो नेकपा सरकारमा देखिदैन । नेकपामा सोझा र विपन्न नेता कार्यकर्ताको राजनीतिक अस्तित्व छैन । पार्टीभित्र आन्तरिक वा बाह्य राजनीतिमा सहभागी हुन करोडौ रुपयाको चलखेल हुन्छ ।

कामको हैन दाम र दलालीको मूल्याँकन हुन्छ । जनबादको ठाउँमा ठालूबाद छ । के कम्युनिष्टको जनवादी केन्द्रियताको संगठनात्मक पद्धति यहि हो ?

व्यवहार र अनुशासनका दृष्टिले कम्यूनिष्टहरुको जीवन सादा सभ्य सुसंकृत अनुशासित हनुपर्दछ । बोल्सेविक अनुशासनका हिमायती हुन्छन् कम्युनिष्टहरु । कम्युनिष्टहरु नीजि जीवन, नीजि आहारविहार स्वार्थ, सम्पत्ति, सुरासुन्दरी र भोगविलासमा लिप्त हुदैनन् ।

मेनिफेस्टोमा उल्लेख भएजस्तो कम्युनिष्टहरुसंग पाउन, जित्न संसार हुन्छ, हार्न हत्कडी मात्र हुन्छ । द्वन्द्वात्मक भौतिकवादमा आस्था राख्ने कम्युनिष्टहरु धार्मिक शोषण, आडम्बर, रुढीबादीता स्वर्ग र नर्क, भाग्यबाद र अलौकिक शक्ति र भक्तिमा विश्वास गर्दैनन् ।

तर हाम्रा कम्युनिष्ट नेता मन्दिर गुम्बा चर्च मस्जिदमा टाउको ठोक्न र ठूलो बजेट हाल्न तल्लीन र लालायीत छन् । चीनका राष्ट्र«पतिले समेत नेपालका सरकारी कम्युनिष्टका नेताहरुको आनिबानी कम्युनिष्ट जस्तो नभएकोले सुधार गर्नपर्ने सुझाएका छन् ।

माथिदेखि तलसम्म जताततै नेतृत्वमा छद्म वा प्रकट यौन दुराचार, आर्थिक भ्रष्टाचार, भड्किलो जीवनसैली, दादागिरी, ठगी, सेटिङ्ग, ठेकेदारी, नीजि व्यवसायमा शेयर लगानी, मुनाफाखोरी, दलाली, कमिशन, पदलोलुपता चरमरुपमा देखिनु नै यो सरकार कम्युनिष्ट नहुनुको पुष्टिकरण हो ।

कम्युनिष्ट नेताहरुको नीजि सम्पत्ति हुदैन, तर अहिले सबैभन्दा बढी अबैध सम्पत्ति कम्युनिष्ट नेताहरुसंग भएको चर्चाले इमान्दार कार्यकर्ताले लज्जाले मुखछोप्नु पर्ने र लुक्नुपर्ने दिन आएको छ । वाइडबडी, सुन तस्करी, होलीवाइन, एनसेल, यति, एमसीसी, बालुवाटार जग्गाप्रकरण, स्वास्थ्यसामग्री र ओम्नी प्रकरण, गरिव जनतामाथि थुपारिएको महँगाई, अवैज्ञानिक करको बोझ, स्वास्थ्य असुरक्षा र तलबभत्ता आफै मनपरी बृद्धि गर्ने कार्यहरु सरकार बुझ्ने आधारहरु हुन् । माथि उल्लेखित तथ्यहरुको विश्लेषणबाट पनि रुलिङ्ग पार्टी र सरकार सिद्धान्ततः कम्युनिष्ट हो होइन भनि छुट्याउन सकिन्छ ।

कम्युनिष्ट नाम र कुराले हैन, दर्शन दृष्टि र आचरण तथा चरित्रले हुने हो । नेकपा सरकार आचरणले कम्युनिष्ट बनोस, सुध्रियोस । होइन भने भविष्यमा “रामराम” सम्म भन्ने त कोहि भेटिएलान, तर काँध थाप्ने कति रहलान भन्न सकिन्न ।