कोरोना र हाम्रो जिम्मेवारी

कोभिड–१९ अर्थात् कोेरोना भाइरसले सम्पूर्ण विश्वभरिका मानिसको जीवनमा उथलपुथल ल्याइदिएको छ । यस्तो विषम परिस्थितिले विश्वभर छरिएर रहेका मानिसहरुलाई केही सन्देश दिइरहेको छ । जतिबेला आणविक शक्तिसम्पन्न देशहरु आआ्फनो आणविक शक्तिमा घमण्ड गरिरहेका थिए, तेतिवेला यो अतिसुक्ष्म चिजले कसरी संसारभरी तहल्का हल्का मच्चाउन सक्छ ? कसरी विज्ञान र प्रविधिका वावजुद हाम्रो सानो मानवीय गल्ति सम्पुर्णलाई भारी पर्न सक्छ ? भनेर सम्झाएको छ । झण्डैझण्डै “इण्डिभिजुअल लाइफ स्टाइल” अर्थात् व्यक्तिगत जिन्दगी शैलीतिर उन्मुख भैरहेका हामीहरुलाई कसरी एकअर्कासंग अन्तरनिर्भर छौ ? भन्ने सम्झाइदिएको छ । विकासशील र विकशित दुई ध्रुवमा बा“डिएको विश्वलाई जुनसुकै ठाउ“को मानव समस्या भनेको साझा समस्या हो भन्ने महसुस गराएको छ ।
हुनत, विषम परिस्थितिमा नै मान्छेको मानवता तथा हतासा झल्किन्छ । अष्ट्रेलिया लगायतका विकशित मुलुकमा कोभिड–१९ को संक्रमणको खबरले प्रत्येक मान्छेले हतारहतारमा खाद्यान्न, तथा सरसफाईका सरसामान घरमा थुपार्ने होड चल्यो । ती मुलुकका सरकारहरुले “दैनिक उपभोग्य वस्तुको अभाव हुदैन, त्यसरी प्यानिक बाइ नगर” भनेर बारम्बार आग्रह गर्दा पनि बढिभन्दा बढि दिनका लागि दैनिक उपभोग्य वस्तु थुपार्ने क्रम रोकिएन । अस्ट्रेलियामा अझै पसलमा स्यानिटाइजर, हेण्डवास, तथा धेरै समयसम्म उपयोग गर्न सकिने खानेकुराको अभाव छ । यसले सबेरै पसल आउन नसक्ने, बृद्धबृद्धा तथा स्वास्थ्य सेवामा खटिने कर्मचारीहरु र काम आय भएका व्यक्ति तथा विद्यार्थीहरुलाई समस्या परेको छ । अनि यो मेरो विचारमा यहा“को समाजमा भएको व्यक्तिगत जीवनशैली कै उपज हो । सामान थुपार्नेहरु, अरुभन्दा आफुलाई कसरी सुरक्षित राख्ने भन्ने कुरामा मात्र सजक देखिन्छन् । तर यो कार्यले समाजका असक्त, र कम आय भएका, विद्यार्थी, समय अभाव भएका अन्य सदस्यहरुमा के असर पर्छ भन्ने कुरामा सजक देखिदैनन् । आफु सुरक्षित हुन अरु पनि सुरक्षित हुनुपर्छ भन्ने कुरा कोभिड–१९ ले सिकाएको महत्वपूर्ण पाठ हो । आफ्नो मात्र हात धोएर सुरक्षित हुन सकि“दैन, भाइरस सर्न आफू वरपरका, आफ्नो सम्पर्कमा आउने, र आउन सक्ने सबै मानिसको हात सफा हुनुपर्छ भन्ने कुरा हामीले बिर्सनु हुदैन । यो व्यक्तिगत जीवन शैली को उपज हो ।
त्यसैगरी, कतिपय मानिसहरु यो भाइरसलाई लिएर जातिवादतिर लम्केको पनि सुन्नमा आउछ । यही विषयमा अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पको “चाइनिज भाइरस“ भन्ने भनाई आलोचनाको विषय भइरहेको छ ।
त्यसैगरी इरान, चीनका केही व्यक्तिहरुले पनि यो भाइरसलाई अमेरिकासंग जोड्ने गरेको पनि पाइन्छ । यो पनि समस्याको राजनीतिकरण बाहेक अरु केही होइन । यसरी यो संक्रमणलाई कुनै राष्ट्र तथा जातिवादसंग जोड्नु सकारात्मक कुरा होइन । महामारीसंग एकजुट भएर लड्ने बेलामा एकअर्कालाई दोष लगाउ“दा यसले कुनै देशविदेश तथा जातीविशेगाको भावनामा ठेस पुग्न सक्छ । जुन कुरा पक्कै पनि राम्रो होइन । त्यसैले यो कुरा सबैले निरुत्साहन गर्नुपर्छ ।
यसैबीच हाम्रो देशमा विभिन्न भ्रम र त्रास फैलाउने मानिसहरुको पनि सक्रियता बढेको देखियो । यो पनि एक किसिमले समस्याको राजनीतिकरण हो वा अरुलाई तर्साएर आफु चर्चामा आउने सस्तो कुटनीति हो । हाम्रो संस्कार भनेको सहअस्तित्वमा आधारित छ । हाम्रो जीवन शैलीले निर्बल र निमुखाहरुको सहयोग गर्नुपर्छ भन्ने जिम्मेबारी सिकाउछ । एकअर्कालाई गारो पर्दा सहयोग र माया गर्न सिकाउ“छ । तर पनि, बजारमा मास्क लुकाइन्, सामानहरु र हवाई यातायातको भाडा वृद्धि हुनुले हामीमाथि पनि पश्चिमा व्यक्तिवादी संस्कृति हाबी भएको देखिन्छ । यो सबैको वावजुद नेपाल प्रहरीको कारबाही, सरकारको अत्यावश्यक बाहेक सबै सेवाहरु बन्द गर्ने निर्णय एकदक सराह्रनीय छ । यसमा सबै जनताको साथ र सहयोग जरुरी छ । अष्ट्रेलिया जस्तो देशले त मार्च २३ देखिमात्र अत्यावश्यकीय बाहेकका अरु कुरा बन्द गर्ने हिम्मत ग¥यो । यसको तुलनामा हाम्रो देशको निर्णय समय मै आएको छ । अझै अष्ट्रेलियाका विद्यालयहरु बन्द भएका छैनन् । यसो नहुनुको कारण देशलाई पर्नसक्ने आर्थिक असरको न्युनिकरण हो । सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा अहिले सरकारले यो गरेन, त्यो गरेनभन्दा पनि सके आफै चनाखो हुन नसके सरकारको निर्णयमा सहयोग गरेर आफु र आफु वरपरका व्यक्तिहरुको सुरक्षामा साथ दिनु हो ।
विदेशबाट देश सम्झेर आइसकेका व्यक्तिहरुलाई किन देशमा आउन दिएको भन्नुको साटो उहा“हरुलाई बरु आफैं क्वारेन्टाइनमा बस्न सम्झाउनु पर्दछ । समस्या बुझेकाहरुले आफै सजक भएर अरुमा संक्रमण फैलिन नदिन एक्लै कोठामा बसौं । जसमा संक्रमण देखियो, सम्बन्धित स्वास्थ्य संस्थामा खबर गरौं । विशेषगरी, भारतीय नाकाहुदै आएका नेपाली दाजुभाई दिदीबहिनीहरु सम्भ्रान्त परिवारका नभई दैनिक मजदुरी गरेर जीविकोपार्जन गरिरहेका हाम्रै देशका बासिन्दा हुन्, नागरिक हुन् । उहा“हरुमा शिक्षा तथा चेतनाको कमी हुनसक्छ । उहा“हरुलाई काखापाखा गर्नुको साटो उहा“हरुलाई “क्वारेन्टाइनमा बस्ने” के के कुरामा ध्यान दिने ?, कस्ता लक्षण देखिए कहा“ सम्पर्क राख्ने ?, लगायतका कुराहरुको शिक्षा दिनु जरुरी छ । अझ क्वारेन्टाइनमा बस्न घरमा सुविधा छ, छैन ?, नभए सरकारी अथवा सामाजिक तबरबाट छुट्टै बासस्थानको व्यवस्था हुनु जरुरी छ । बरु त्यस्तो ठाउ“हरुमा अत्यावश्यकीय बाहेक अरु कुरामा निषेधाज्ञा जारी गर्ने र नियम पालन भए नभएको यकिन गर्न सामाजिक तथा सरकारी तबरबाट पहल हुन जरुरी छ ।
विषम परिस्थितिको वावजुद कोरानाले हामीलाई परिवारसंग समय बिताउने, आत्मचिन्तन गर्ने, अन्तर्यात्रा गर्ने र विश्वको जुनसुकै ठाउमा भए पनि हाम्रो दुःख साझा हो भन्ने कुरा महसुस गर्ने अवसर दिएको छ । हाम्रै समाजका मनकारी व्यक्तिहरुलाई चिन्ने अवसर दिएको छ । आफु पनि अघिसरि आआफ्नो अरुको लागि केही गर्न सक्ने परिस्थिति सिर्जना गरेको छ । विदेशमा रह“दा पनि आफ्नो देशमा “घरधनीहरुले भाडा मिनाहा गरेको”, “बजारका पसलेहरुल सार्वजनिक प्रयोगका लागि पानी र हेण्डवासको व्यवस्था गरेको” वा “सरकार तवरबाट चालिएका सकारात्मक कदमहरु” सुन्दा खुशी लाग्छ । त्यसैगरी आरोप–प्रत्यारोप, कालोबजारी, सुन्दा दुख लाग्छ । अझैसम्म हामीलाई भाइरसले जितेको छैन । यो भाइरस हामी नेपालीभन्दा बलियो साबित नहोस । युद्धमा बहादुर भएका हामी यो अर्को रोगसंगको विश्वयुद्धमा संयमताकासाथ खरो उत्रेर फेरी संसारमा नाम कमाउन सफल भएको सुन्न पाइयोस् । (लेखिका हाल अस्ट्रेलियाको युनिभर्सिटी अफ टेक्नोलोजीमा विद्यावारिधी गर्दै हुनुहुन्छ)