ऋणीको संख्या बढाउँदै बैदेशिक रोजगार

मुकेश टेंर्रा/धनगढी । कैलालीको बर्दगोरिया गाउँपालिका वडा नम्बर ३, खैरेनीका मानबहादुर विकले रोजगारीका लागि मलेसिया जाने क्रममा आफन्तबाट मासिक तीन प्रतिशत व्याजमा दुई लाख रुपैयाँ ऋण लिए । उनी बैदेशिक रोजगारीमा गएको केही महिनामै सडक दुर्घटनामा परेर घर फर्किए । दुर्घटनामा परेर घर पर्किनु पर्दा उनीमाथि दुई लाख रुपैयाँको ऋण पनि थपियो । घर फर्किएर उपचारपछि मानबहादुर ऋण तिर्ने रकमको जोहो गर्नका लागि मजदुरी गर्न भारत गएको उनकी श्रीमती संगीताले बताइन् ।

२०७१ साल पुसमा बर्दगोरिया गाउँपालिका वडा नम्बर ३, जरैठाडाका चक्रबहादुर कामीले मलेसिया जानका लागि साथीहरूबाट वार्षिक ३६ प्रतिशत व्याजमा तीन लाख रुपैयाँ लिएर एजेण्टलाई बुझाए । उनले मलेसियामा चार महिना राम्रैसंग काम गरे । “नेपालमा २०७२ साल बैशाख १२ गते भूकम्प गएको बेलादेखि विरामी परे’ उनले भने– पेट दुख्ने रोगका कारण नौ महिनामै घर फर्के । अहिलेसम्म दुई लाख ४१ हजार रुपैयाँ तिर्न बांकी छ ।
बर्दगोरिया वडा नम्बर ३, रानीकुण्डाका सुरज टमट्टाले पनि आफन्तबाट मासिक चार प्रतिशत व्याजमा दुई लाख ५० हजार रुपैयाँ ऋण लिएर बैदेशिक रोजगारमा गए । उनले एजेण्डले भने जस्तै विदेशमा काम पाएनन् । काम गर्न नसकेर फर्किए । विदेश जा“दाको ऋण तिर्न नसकेपछि अहिले उनी रोजगारीका लागि भारत गएका छन् ।
बर्दगोरिया वडा नम्बर २, कुम्भियाका दिपक शाहीले पनि रोजगारीका लागि कुवेत जाने क्रममा आफन्तबाट एक लाख पचास हजार रुपैयाँ सापटी लिए । उनी कुवेत पुगेको छ महिना नपुग्दै कम्पनी बन्द भएपछि उनी घर फर्किए । उनले बिना व्याजमा सापटी दिने आफन्तलाई रकम अझै फिर्ता गर्न सकेका छैनन् ।
कुम्भियाकै पशुपति कुवरले श्रीमान्लाई विदेश पठाउदा आफन्तबाट एक लाख साठी हजार रुपैयाँ ऋण लिइन् । उनका श्रीमान्ले विदेश पुगेपछि न पैसा पठाए, न त सम्पर्क नै गरे । फर्किएपछि उनले श्रीमान् दोस्रो विवाह गरेको खबर पाइन् । उनले ऋणको व्याज समेत तिर्न सकेकी छैनन् ।
कुम्भियाकै प्रेम विकले छोरालाई साउदीअरव पठाउदा छिमेकीबाट मासिक पांच प्रतिशत व्याजमा दुई लाख रुपैयां लिएर एजेण्टलाई बुझाए । तर उनका छोराले साउदीअरबमा एजेण्टले भने जस्तो राम्रो काम र तलब पाउदैनन् । उनले अझै एक लाख रुपैयाँ साबा रकम फिर्ता गर्न बांकी रहेको बताए ।
बर्दगोरिया वडा नम्बर ३, खल्लाबुटकौवाका दानबहादुर विकले बैदेशिक रोजगारमा जांदा एजेन्टलाई बुझाउन मासिक तीन प्रतिशत ब्याजमा दुई लाख रुपैया ऋण लिए । कम्पनी बन्द भएपछि उनी केही महिनामै घर फर्किए । उनले पनि ऋण बुझाउन सकेका छैनन् ।
बुटकौवाकै तेजबहादुर मगरले बचत समूहबाट १८ प्रतिशत व्याजमा एक लाख ७० हजार रुपैयाँ ऋण लिएर बैदेशिक रोजगारमा गए । तर विदेशमा स्वास्थ्य परीक्षण गर्दा उनको छातिमा दाग देखियो । त्यसपछि उनलाई नेपाल फर्काइयो । कमाउन नपाउदै घर फर्किनु परेपछि उनले पनि ऋण तिर्न सकेनन् ।
बर्दगोरिया–३, रानीकुण्डाका कृष्ण बुढाले पनि कुवेत जांदा एजेण्टलाई बुझाउन बचत समूहबाट १८ प्रतिशत व्याजमा एक लाख ५० हजार ऋण लिए । काम गर्दा गर्दै विरामी परेपछि उनले एक वर्षमा घर फर्किनु प¥यो ।
यी पात्रहरू जस्तै बर्दगोरिया गाउँपालिका वडा नम्बर १, २ र ३ का ८६ जनाले बैदेशिक रोजगारबाट फर्के पनि अझैं ऋण फिर्ता गर्न सकेका छैनन् । बर्दगोरिया गाउँपालिकाको आर्थिक सहयोगमा आप्रवासी कामदार हकहित संरक्षण केन्द्र, सञ्जाल समिति बर्दगोरियाले २०७६ बैशाख र जेठमा ती वडामा गरेको अध्ययन अनुसार ऋण लिएर बैदेशिक रोजगारमा गएका एक सय ७६ जनाले मात्रै ऋण फिर्ता गर्न सकेका छन् । भने ऋण लिएर बैदेशिक रोजगारमा जाने मध्ये १९ जनाले ऋण तिरे नतिरेको बारेमा खुलाएका छैनन् ।
अध्ययनले बैदेशिक रोजगारमा जादा ऋण लिने स्रोतको रुपमा आफन्त र साथीलाई अधिकांशले रोजेको देखाएको छ । बैदेशिक रोजगारमा जांदा दुई सय १५ जनाले आफन्त र साथीबाट ऋण लिएका छन् । १७ जनाले बचत समूह, ३० जनाले सहकारी संस्था, आठ जनाले बैंक र ११ जनाले अन्य स्रोतबाट ऋण लिएर बैदेशिक रोजगारमा गएका छन् ।
अध्ययन अनुसार ती वडाबाट बैदेशिक रोजगारमा जाने व्यक्तिहरूले १८ प्रतिशतदेखि ६० प्रतिशतसम्म व्याजमा ऋण लिएका छन् । आफन्त र साथी वा छिमेकीबाट ऋण लिनेहरू सबै भन्दा चर्को व्याजको मारमा परेका छन् । चर्को व्याज लिने आफन्त र साथी वा छिमेकीहरूले बैदेशिक रोजगारमा जानेहरूलाई ३६ देखि ६० प्रतिशतमा ऋण दिएको अध्ययनले देखाउँछ । बचत समूह, सहकारी संस्था र बैंकबाट ऋण लिनेहरूले १८ देखि ३६ प्रतिशतमा बैदेशिक रोजगार ऋण पाएका छन् ।
बर्दगोरियाको वडा नम्बर १, २ र ३ बाट २५ जना महिला र चार १८ जना पुरुष गरी चार ४३ जना बैदेशिक रोजगारका लागि खाडी र मलेसिया गएका छन् भने १४ जना महिला र दुई सय नौं जना पुरुष गरी दुई २२ जना बैदेशिक रोजगारबाट फर्केका छन् । ति मध्ये चार जना महिला र ७१ जना पुरुष बैदेशिक रोजगारबाट फर्केर रोजगारीका लागि शहर र भारतमा बस्छन् । फर्किने मध्ये ९५ जनाले कम्पनी बन्द, दुर्घटना, विरामी लगायतका कारण र एक सय २७ जना श्रम अवधी पुरा भएर फर्केका छन् । समस्या परेर फर्किने मध्ये अधिकांशले ऋण तिर्न नसकेको अध्ययनमा संलग्न लक्ष्मीप्रसाद सापकोटाले बताए । उनले चर्को व्याजका कारण श्रम अवधि पुरा गरेर फर्किने केही जना समेतले पनि ऋण तिर्न नसकेको बताए ।
अध्ययन अनुसार ति वडाका ३८ जनाले पुनः बैदेशिक रोजगारीमा जाने तयारीमा छन् भने २६ जनाले आफ्नै ठाउँमा केही काम गर्ने सोंचमा छन् । अध्ययनले २७ जनाले आफ्नै ठाउँमा व्यवसाय गरिसकेका छन् । एक सय ३१ जनाले केही पनि नगरी बस्नुका साथै रोजगारीका लागि भारत र नेपालका विभिन्न शहरमा छन् ।
बैदेशिक रोजगारमा रहँदा ३१ जनाले विभिन्न सीप सिकेर फर्किएका छन् भने एक सय ६६ जनाले केही पनि नसिकेर फर्किएका छन् भने २५ जनाले यसबारे खुलाएका छैनन् । विदेशमा रहेका मध्ये खाडीमा ६४, मलेसियामा १७.७८ र अन्य मुलुकमा १८.२२ प्रतिशत रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।
बैदेशिक रोजगारमा गएका मध्ये सीप सिकेर १४.२२ र सीप नसिकेर ५०.६७ प्रतिशतले गएको र ३५.११ प्रतिशतका परिवारले सीप सिकेको वा नसिकेको बारेमा थाहा नभएको बताएका छन् ।
त्यस्तै, बैदेशिक रोजगारमा जाने मध्ये एजेण्ट मार्फत ३६.८९, म्यानपावर कम्पनीबाट ३७.७८, आफन्त मार्फत् २.२२ र कन्सलटेन्सीबाट ५.३३ प्रतिशत गएका छन् । भने १६.४४ प्रतिशतका परिवारलाई बैदेशिक रोजगारमा कसले पठायो भन्ने थाहा नै छैन । ती मध्ये ८०.८९ प्रतिशतले वर्किङ भिसा, १.७८ प्रतिशतले भिजिट भिसा, १०.२२ प्रतिशत स्टुडेन्ट र ०.४४ प्रतिशतले आजाद भिसा प्रयोग गरी बैदेशिक रोजगारमा गएका छन् भने ६.६७ प्रतिशतका परिवारलाई भिसा प्रयोग बारे थाहा छैन ।
अध्ययनले ती वडाहरूबाट बैदेशिक रोजगारमा जानेमध्ये फ्रि भिसा, फ्रि टिकटमा कोही पनि नगएको देखाएको छ ।
६५.७८ प्रतिशतले एक लाख ५० हजार भन्दा बढि रकम तिरेर बैदेशिक रोजगारमा गएका छन् भने एक लाखमाथि २३.५६, ५० हजारमाथि ९.३३ र २० हजारमाथि १.३३ प्रतिशतले म्यानपावर र एजेण्टलाई रकम बुझाएका छन् ।
म्यानपावर र एजेण्टलाई रकम बुझाउदा ८९.७८ प्रतिशतले नगदै बुझाएका छन् भने बैंकबाट ३.११, आइएमईबाट ४.४४ र अन्य माध्यमबाट ६ प्रतिशतले रकम बुझाएका छन् ।

बर्दगोरिया गाउँपालिकाको वडा नम्बर १, २ र ३ मा वार्षिक सरदर पांच करोड ५४ लाख आठ हजार रुपैयां भन्दा बढि विप्रेषण भित्रिने गरेको छ । त्यस मध्ये सबैभन्दा धेरै एक करोड २२ लाख ५३ हजार रुपैयां घरायसी काममा खर्च हुने गरेको छ भने एक करोड १४ लाख ४० हजार रुपैयां ऋण तिर्न प्रयोग हुने गरेको छ ।
त्यस्तै, एक करोड ४५ लाख १४ हजार दुई सय रुपैयाँ बचत पनि हुने गरेको छ । एक वर्षको अवधिमा शिक्षामा ७१ लाख ६८ हजार आठ सय, स्वास्थ्य उपचारमा ६५ लाख ८७ हजार, व्यवसायमा लगानी १७ लाख ७० करोड र ऋण लगानी १५ लाख २० हजार रुपैयाँको हाराहारीमा विप्रेषण खर्च भएको अध्ययनले देखाएको छ ।
अध्ययनले बर्दगोरिया गाउ“पालिकाको ४, ५ र ६ नम्बर वडामा पनि यसै गरी तथ्यांक संकलन गरी वडाको प्रोफइलमा बैदेशिक रोजगार सम्बन्धी तथ्यांक समावेश गर्न सुझाव दिएको छ ।
त्यस्तै, गाउ“पालिकामा बैदेशिक रोजगारमा जाने युवाहरूलाई सीप सिक्न उत्प्रेरित गर्नुपर्ने, बैदेशिक रोजगारबाट प्राप्त विप्रेषणको सदुपयोगका लागि वित्तीय साक्षरता अभियान सञ्चालन गर्नुपर्ने र बैदेशिक रोजगारबाट पीडित व्यक्ति र परिवारहरूलाई स्थानीयस्तरमा न्याय दिलाउन गाउँपालिकाले अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने सुझाव दिएको छ ।
स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ को परिच्छेद ३ को दफा ११ को उपदफा २ (थ) अनुसार प्रदेशका साबै स्थानीय तहहरूले बैदेशिक रोजगार सम्बन्धि तथ्यांक संकलन गरी अभिलेखीकरण गरेर सोही अनुसार बैदेशिक रोजगार सम्बन्धी सचेतना, सीप तालीम, विप्रेषणको सही सदुपयोग, सामाजिक लागत न्यूनीकरण र फर्केका व्यक्तिको सीप तथा पुँजि प्रयोग गरी स्वरोजगार कार्याक्रम तर्जुमा गरी कार्यान्वयन गर्न अध्ययनको सुझाव छ ।