विदेश जाँदा पनि ठगिए, फर्किदा पनि…

टीकापुर । सात वटा बाख्रा डोर्‍याउँदै पिठ्युमा स्याउलाको भारी बोकेर साँझतिर घर फर्किदै थिइन्, कैलालीको जानकी गाउँपालिका वडा नम्बर ९ बोक्लौवाकी चन्द्रा परियार । दिनभरी जंगलमा बाख्रा चराउने र साँझ बाख्रा र स्याउलासहित घर फर्किने उनको दिनचर्या हो । ६० वर्ष उमेर पुगिसकेकी चन्द्राका दुई छोरा र दुई छोरी छन् । उनलाई त्यो उमेरमा पनि फेरि वैदेशिक रोजगारीमा जाने धोको छ । आफ्नै जेठानीकी छोरीले विदेशबाट राम्रो रकम कमाएर बजारमा जग्गा जोडेको देखेर चन्द्रालाई फेरि वैदेशिक रोजगारीमा जाने इच्छा जागेको छ । ‘यहाँ बसेर केही पनि होला जस्तो छैन’ उनी भन्छिन् ।
चन्द्रा एकचोटी खाडी मुलुक पुगिसकेकी छन् । उनले वैदेशिक रोजगारीमा जाने क्रममा निकै सास्ती त पाइन् नै, घर फर्किसकेपछि पनि दु:खकष्ट बेहोरिन् ।
उनकै शब्दमा– गाउँमा वर्षौदेखि हामी श्रीमानश्रीमति दुवै जना सिलाईकटाईको काम गरिरहेका थियौं । गाउँघरमा अन्न लिएर सिलाईको काम गर्ने परिपाटी रहेकोले एक वर्षमा २० देखि २५ क्विन्टल धान संकलन गर्दथ्यौं । आफूले खाएर केही बेच्ने गथ्र्यो । श्रीमानको रक्सी पिउने बानी । अरू कुनै सीप सामथ्र्य थिएन । छोराछोरी ठूला हुँदै गए । अभाव बढ्न थाल्यो, अनि मैले रोजगारीका लागि विदेश जाने सोच बनाए ।
उनका अनुसार उनले आफ्ना श्रीमानलाई जानकारी नगराई आफन्त पर्ने दीपक परियारको सहयोगले विदेश जाने प्रक्रियमा लागिन् । दीपकले नै काठमाडौंमा उनको पासपोर्ट बनाइदिए । काठमाडौंमा १५ दिन बसेपछि चन्द्राको विदेश जाने सबै तयारी पुरा भयो । तर नेपालको बाटो नभएर भारतको बाटो पठाउने कुरा भयो । “मलाई पनि धेरै उमेर भइसकेकोले जसरी हुन्छ विदेश गएर पैसा कमाउ भन्ने सोच थियो” उनले भनिन्– “त्यसैले घरको सल्लाह नलिएर र श्रीमानले नमान्दा नमान्दै पनि विदेश जाने अड्डी लिइरहे । पछि उनका श्रीमानले नै उनलाई भारतको मुम्बईसम्म पुर्‍याएका थिए ।”्
चन्द्रा २०७० साल माघ महिनामा वैदेशिक रोजगारीमा जानका लागि दलालसँगै भारतको मुम्बई पुगिन् । उनी भन्छिन्– “भारतको बाटो जानु अवैध र असुरक्षित हो भन्ने जानकारी थिएन । मसँगैका सबै साथीहरू केही दिनमै विदेश तिर उडे, म चाही जान पाइन् । तर, जसरी पनि विदेश जाने अडान लिएर पाँच महिना मुम्बईमै बसे । आफन्तकहाँ बसे । कहिले पसल र कहिले होटलमा काम गरे ।”
वैदेशिक रोजगारीका लागि निस्किएकी चन्द्रा मुम्बईमा पाँच/छ महिनासम्म दु:खकष्ट भोगिरहिन् । तर, पनि उनले हार मानिन् । पाँच महिनाको प्रतीक्षा पछि बल्ल उनी साउदी अरब पुगिन् । त्यतिबेला उनको उमेर ५६ वर्षको थियो ।
उनका अनुसार साउदी अरबमा पुगेपछि उनले घरेलु कामदारको काम पाइन् । मासिक पाँच सय रियाल पारिश्रमिकमा उनले दुई महिना नौ महिना काम गरिन् ।
आउदी अरबमा काम गर्दाको स्मरण गर्दै चन्द्राले भनिन्– “घरको कमजोर आर्थिक अवस्था थियो ।” कमाइ भएको रकम घरमा पठाउने सोच बनाए । श्रीमानको नाममा पैसा पठाउ भने उनको रक्सी पिउने बानीका कारण पैसाको नाश हुने ठानेर बहिनी राधिकाको नाममा पठाउन थाले । साउदी अरबमा काम गरेको अवधिसम्म बहिनी राधिकाको नाममा नौ लाख रुपैयाँ पठाए ।
तर, उनकी बहिनीले पनि उनलाई ठगिन् । राधिकाले चन्द्राले पठाएको रकममध्ये थोरैमात्र उनको घरमा दिने गरेकी रहिछिन् । “आफन्तबाट पनि ठगिनु पर्दो रहेछ” उनी भन्छिन्– “वैदेशिक रोजगारमा जाँदा दलालको फन्दामा परियो, गएपछि बहिनीबाट ठगिए ।”
विस्तारै चन्द्राको बुढेशकालका कारण शरीर कमजोर हुँदैछ । भन्छिन्– “आँखा कमजोर भएका छन् । सिलाईको सीप भए पनि काम गर्न सक्दिन ।” गत वर्ष दुई वटा बाख्रा किनेर व्यावसायिक रूपमा बाख्रा पालन गर्ने सोच बनाए ।
टीकापुर नगरपालिका वडा नम्बर ८ का गीता विकका पनि यस्तै कथाव्यथा छन् । उनको २०६० सालमा विहे भयो । त्यतिबेला उनको उमेर २८ वर्षको थियो । तर, विहे भएको दुई वर्ष नवित्दै घरमा खटपट शुरु भयो । ‘श्रीमानको शंकालु स्वभावका हुनुहुन्छ । सधैं मलाई मानसिक तथा शारीरिक यातना दिनुहुन्थ्यो । सधैंको झगडापछि दुई वर्षपछि श्रीमानसँग सम्बन्ध विच्छेद गरे । र, सानो छोराको भविष्य बनाउन वैदेशिक रोजगारको यात्रा तय’ उनी सझिन्छिन् ।
उनी पनि भारतको बाटो लागिन् । तर, भारतको बाटो जाँदाको परिस्थिति परिकल्पना गरेभन्दा फरक हुँदो रहेछ । “भारतको बाटो जाँदा दलालले जे भन्यो, त्यो मान्नुपर्ने रहेछ” उनले भनिन् । गीता २०६२ सालमा साउदी अरब पुगिन् । घरमा काम गर्नुपर्ने रहेछ । तर, पारिश्रमिक निकै कम थियो । दुई वर्षपछि उनी घर फर्किइन् । त्यसपछि पनि उनी पटकपटक गरेर नौ वर्ष साउदी अरब गइन् । प्रत्येक पटक उनी भारतको बाटो भएर गएकी थिइन् ।
नौ वर्ष साउदी अरबमा काम गर्दा पनि आर्थिक अवस्थामा सुधार नआएपछि अहिले उनी भारतको सुरतमा काम गरिरहेकी छन् ।
गीता र चन्द्रा जस्तै थुपै्र महिला पुरुषले वैदेशिक रोजगारका क्रममा निकै सास्ती भोगेका छन् । तर, पनि वैदेशिक रोजगारमा जाने क्रममा कुनै कमी आएको छैन र
आर्थिक वर्ष २०७३/०७४ मा तीन लाख ९८ हजार नौ सय ७८ जनाले श्रम स्वीकृत लिएर वैदेशिक रोजगारीमा गएको तथ्यांक छ ।
कैलालीमा विगत आठ वर्षमा ३४ हजार २ सय ६८ जना वैदेशिक रोगजारीमा गएको देखिन्छ । जसमा महिलाको संख्या सात सय ७ जना छन् । कैलालीमा पासपोर्ट बनाउनेको संख्या ४६ हजार पाँच सय ४३ पुगेको छ । यसमध्ये महिलाको संख्या पाँच हजार ८६ रहेको छ ।
ठगी तथा विभिन्न कारणले कैलाली जिल्लामा २ सय ४९ वटा वैदेशिक रोजगार सम्बन्धी मुद्दा सूचना केन्द्रमा दर्ता भएकोमा हालसम्म एक सय ३५ मुद्दामा न्याय प्रदान गर्न सहजीकरण भइरहेको अवस्था देख्न सकिन्छ ।
टीकापुरमा मात्रै वैदेशिक रोजगारीका २७ घटना दर्ता भएको छ । विदेशमा राम्रो काम र दाम पाइने भनेर प्रलोभनमा पारेर अग्रिम रूपमा पैसा ठगी भएको थियो । जसमध्ये १६ जनाले न्याय पाएका छन् । टीकापुरका पीडितले १७ लाख ८० हजार रुपैयाँ क्षतिपूर्ति पाएका छन् ।
इलाका प्रशासन कार्यालयको सूचना डेस्क टीकापुरबाट यस वर्ष ३ हजार ३ सय १० जनाले सूचना लिएका छन् । जसमा ३ सय ५३ जना महिला छन् ।
विदेशमा सीप नसिकेर जाँदा जोखिम पनि त्यत्तिकै रहेको हुन्छ । कतिबेला पासपोर्ट बनाउ र भिसा लगाएर पैसा कमाउ भनेर मात्र सोच्ने नेपालीको बानीले पनि दु:खमा फस्ने गरेको पाइन्छ ।