स्थापित गाईपालक किसान भन्छन्– ‘काम गर्ने सामन्त, चन्दा माग्ने क्रान्तिकारी’ भन्ने सोच गलत छ

म शशी पौडेल लुम्बिनी एग्रो प्रोडक्ट रिसर्च सेन्टर प्रालि, रूपन्देहीको सञ्चालक हो । म ४९ वर्षको भए । मैले २०६७ सालदेखि गाईपालन व्यावसाय शुरु गरे । मेरो गाईपालन केन्द्रमा होलिस्टाइन र जर्सी गरेर चार सय ५० गाई छन् । तीमध्ये एक सय ५० जतिले दूध दिइरहेका छन् । केही ब्याउने अवस्थामा छन् । दैनिक १७/१८ सय लिटर दूध बिक्रीबाट दिनको एक लाख रुपैयाँसम्मको कारोबार हुन्छ । मासिक सबै खर्च कटाएर १२ लाख रुपैयाँसम्म फाइदा हुने गरेको छ । एउटा गाईले कम्तिमा दैनिक २८ र बढीमा ४० लिटरसम्म दूध दिने गर्छ । हामीले शुद्ध आर्गेनिक दूध उत्पादन गर्छौ । आर्गेनिक दूधकै लागि विषादीरहित घाँस र गेडागुडी गाईलाई खुवाउने गरेका छौं । यो फार्म दुई बिघा जमिनमा बनेको छ । भने घाँसका लागि २० बिघा जग्गाको व्यवस्था गरेका छौं । गाईकै मल प्रयोग गरेर घाँस उत्पादन गरिरहेका छौं ।

मैले गाईपालन केन्द्रलाई जतिसक्यो आधुनिक प्रविधीमैत्री बनाउने प्रयास गरिरहेको छु । दूध पनि मेसिनबाटै दुहुने गरेका छौं । कहिलेकाही बिजुली जाँदा समस्या हुन्छ, त्यसैले जेनेरेटरको व्यवस्था गरेका छौं । तर कहिलेकाही डिजल पाइँदैन । यस्तै समस्याका कारण अब बायोग्यासबाट विजुली उत्पादन गर्न खोज्दैछौं । बायोग्यासको लेदो मल बनाएर बेच्ने र पानीलाई घाँसमा प्रयोग गर्नेछौं । गाईपालन केन्द्रमा प्रयोग गरेर बचेको ग्यास सिलिन्डरमा भरेर बेच्ने योजना पनि बनाएको छु ।
दूधको बजारको खासै अभाव छैन, तर सरकारको स्वामित्वमा रहेको दूग्ध विकास संस्थानले हामीबाट ४० रुपैयाँ प्रतिलिटर दूध संकलन गरेर ९० रुपैयाँमा बेच्छ । यसैले पनि किसानहरू गाईपालनमा टिक्न सक्दैनन् । अनि हामीलाई निरुत्साहित गर्न भारतीय पाउडरबाट दूध उत्पादन गरेर बेच्छ । नेपालमा अहिले पनि पाँच लाख लिटर दूधको अभाव छ । त्यसैले अझै धेरै गाई पाल्न जरुरी छ । मैले बिहान बुटवल र साँझ भैरहवामा दूध बेच्न पठाउँछु । मैले प्रत्यक्ष रूपमा ३० जनालाई रोजगारी दिएको छु । अहिलेसम्म एक अर्ब २५ करोड रुपैयाँ गाईपालनमा लगानी भइसकेको छ ।
एउटा गाईले १८/२० बेतसम्म दूध दिने गरे पनि ६/७ बेतपछि उत्पादन कम हुँदै जान्छ । म गाईले दूध दिन छोडेपछि सडकमा छोड्ने प्रवृत्तिको विरोधी हुँ । त्यसैले बाचुन्जेलसम्म गाई पाल्नेमा प्रतिवद्ध छु । हामीले व्रिड गरेर पोथी गाईको उत्पादन गर्दछौं । वर्षमा दुईसयसम्म गाईका पोथी बाच्छाहरू बेचेर कम्तीमा दुई करोड रुपैयाँ जतिको कारोबार पनि गरिरहेको छु ।

मैले व्यवस्थापन विषयमा स्नातक र सामाजिक शास्त्रमा स्नातकोत्तर तह उत्तीर्ण गरेको छु । सन् २००१ को सेप्टेम्बर ११ को घटनापछि स्थायी शिक्षकबाट राजिनामा दिएर म अमेरिका गए, तर त्यहाँ दुई साता पनि टिक्न सकिन । नेपालमै केही गर्नुपर्छ भनेर फर्किएर गाई पालनमा लागेको छु । मैले बैंक, अस्पताल, कलेज र मिडिया क्षेत्रमा पनि काम गरिरहेको छु । पैसा कमाउन भन्दा पनि आत्मसन्तुष्टीका लागि मैले गाईपालन पेशा रोजेको हो । कृषि प्रदान देश भन्ने तर कृषिको अवस्था नाजुक देखेर पनि मैले यो पेशा रोजेको हो ।

सरकारको नीति र समाजको सोच काम गरी खानेका सम्बन्धमा राम्रो छैन । त्यसैले दिक्क लाग्छ । यहाँ ‘काम गर्ने सामन्त र चन्दा मागेर खानेहरू क्रान्तिकारी हुन्’ भन्ने सोच छ । तर विदेशीहरू आएर भन्छन्– ‘यस्तो सफा र राम्रो दूध हाम्रो देशमा पाइदैन । कम्तिमा विदेशीले मेरो कामलाई मूल्यांकन गर्दा खुसी लाग्छ । भरखरै जापानको प्रधानमन्त्रीको भतिजा आउनु भएको थियो । उहाँले पनि मेरो गाईपालन केन्द्र मन पराउनुभयो । दूध पनि मिठो छ भन्दै थपीथपी चार गिलास खानुभयो ।’

(राष्ट्रिय युवा परिषदको आयोजनामा भएको युवा अनुभव आदानप्रदान कार्यक्रम अन्तर्गत हालै रूपन्देही पुगेका अनुमोदन दैनिकका कार्यकारी सम्पादक प्रकाशविक्रम शाहले व्यवसायी पौडेलसँग गरेको कुराकानीमा आधारित )