बझाङ जिल्ला अस्पतालमा स्वास्थ्य सेवामा सुधार

बझाङ । नेपाल स्वास्थ्य सेवा नियमावली, २०५५ ले ७ नम्बर प्रदेशको बझाङ जिल्लालाई अति दुर्गम जिल्लामा राखेको छ । ‘दुर्गम’ भन्ने वित्तिकै ‘अस्पतालमा डाक्टर हुँदैनन्, सेवाग्राहीले राम्रो स्वास्थ्य सेवा पाउँदैनन्’ भन्ने आम सर्वसाधारणको बुझाई हुन्छ, पछिल्लो १० वर्षयता बझाङ जिल्लाका स्थानीयलाई जिल्ला अस्पतालबाट सेवा लिन भने सहज छ ।
बझाङ जिल्ला अस्पतालमा सरकारले विशेषज्ञ डाक्टरहरू पुर्‍याउन नसके पनि आम सर्वसाधारणले अस्पतालबाट सहज रूपमा सेवा पाइरहेको स्थानीयको अनुभव छ । बझाङ जिल्ला अस्पतालमा दुई जना मेडिकल अधिकृतको दरबन्दी रहेकोमा एक जनामात्र पदपूर्ति गरिएको छ ।
अहिले ‘निक साईमन्स ईन्स्टिच्युट’ संस्थाले ‘ग्रामीण क्षेत्रमा कर्मचारी सहायता कार्यक्रम’ अन्तर्गत अस्पतालमा तलब सेवासुविधा पाउने गरी एक जना एमडीजिपी डाक्टरसहित आवश्यक कर्मचारी पठाएको छ । सन् २००७ सालदेखि सो संस्थाले हालसम्म त्यस जिल्लाको अस्पतालमा मानवीय, प्राविधिक तथा भौतिक क्षेत्रमा काम गरिरहेको छ ।
अस्पतालका इन्डोर इञ्चार्ज लक्ष्मी शाहीले निक साइमन्सले बझाङ जिल्ला अस्पतालमा काम गर्न लागेपछि स्थानीयले स्वास्थ्य सेवा लिन अन्यत्र जानुपर्ने बाध्यता कम भएको बताइन् ।
‘सन् २००७ भन्दाअघि अस्पतालमा दरबन्दी अनुसारका कर्मचारी नहुँदा स्वास्थ्य सेवा लिन आउनेलाई डडेल्धुरास्थित उपक्षेत्रीय, धनगढीस्थित सेती अञ्चल, कोहलपुर अस्पताल लगायतका ठाउँमा रेफर गर्नुपर्ने अवस्था थियो’ उनले भनिन्– ‘अहिले यहाँ एक जना एमडीजिपी हुँदा स्थानीयले अन्यत्र जानुपर्ने अवस्था छैन्, बरु डोटी, बैतडी लगायतका जिल्लाबाट पनि स्वास्थ्य सेवा लिन यहाँ आउने गरेका छन् ।’
बझाङ जिल्ला अस्पतालमा स्वास्थ्य उपचार सेवा लिन दैनिक ५० देखि एक सय ५० जना विरामी आउने गरेका छन् । जिल्ला अस्पताल प्रशासनका अनुसार चालू आर्थिक वर्ष २०७४/७५ को पुस महिनासम्म अस्पतालबाट १० हजार बढी बिरामीले स्वास्थ्य सेवा लिएका छन् ।
अस्पतालको तथ्यांकअनुसार यो अवधिमा दुई हजार ९० जनाले ईमर्जेन्सी सेवा लिएका छन् । त्यस्तै, सात हजार चार सय ८८ जनाले ओपिडी सेवा लिएका छन् भने एक हजार एक सय ५४ जना बिरामीले भर्ना भएर उपचार सेवा लिएका छन् । भने, दुई सय ३९ जना आमाले प्रसुति सेवा लिएका छन् ।
एमडीजीपी डाक्टरले बच्चा पाउन अप्ठ्यारो भएका आमाको सल्यक्रिया गरेर बच्चा निकाल्ने, पत्थरी, पाठेघर तथा आन्द्राको सल्यक्रिया गर्ने तथा पाइल्स रोगको उपचार सेवा दिने गरेका छन् ।
जिल्ला अस्पतालले दिएको तथ्यांकअनुसार चालू आर्थिक वर्षको पुस महिनासम्ममा एपेन्डिक्सका दुई, हाईड्रोसिलका एक, हेम्रोईड लिगेचरका दुई, के–वायरका सात र अन्य २९ गरी ४१ वटा अपरेशन गरिएको छ । अस्पतालले ४५ जनाले शल्यक्रिया गर्दाको चिरो, चार सय सात जनाको प्लाष्टर र छ जनाको रिडक्सन गरेको पनि उल्लेख छ ।
निक साईमन्स ईन्स्टिच्युटले डाक्टरहरूसहित आवश्यक उपकरण, औषधि र अस्पतालको भित्री तथा बाह्य वातावरण सुधारका लागि पनि सहयोग गर्दै आएको छ ।
जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयका प्रमुख अनुप रेग्मीका अनुसार अहिले बझाङ जिल्लाको स्वास्थ्य अवस्थामा सुधार देखिएको छ । अस्पताल प्रमुख रेग्मीले स्वास्थ्य उपचार सेवामा आएको सुधारका कारण नै अहिले बझाङ जिल्ला अस्पताल देशभरमै दशौं उत्कृष्ट अस्पतालका रूपमा स्थान बनाउन सफल भएको बताए ।
१५ सैय्याको अनुमती पाएको अस्पतालमा बिरामीको चाप बढ्दै गएपछि अहिले अस्पतालले आफैले ४२ सैय्या पुर्‍याएको छ । जिल्ला अस्पतालले स्तरोन्नतीका लागि मन्त्रालयमा सिफारिस गरेपछि हाल मन्त्रालयले ३० सैय्याका लागि अनुमति दिएको छ । अस्पताल प्रमुख रेग्मीले अहिले अस्पताल भवन निर्माणका लागि टेण्डर आह्वान भइसकेको छ र आगाी दुई वर्षभित्र भवन निर्माण कार्य पुरा भइसक्ने बताए ।
जिल्ला अस्पतालका बझाङका एमडिजीपी डाक्टर अरविन जोशीले अस्पतालमा हाल दरबन्दी अनुसारको जनशक्ति नभए पनी स्वास्थ्य सेवाको गुणस्तरमा सुधार भइरहेको बताए । उनले भने– ‘जिल्ला अस्पतालमा पहिले बिरामीको न्यून उपस्थिति हुने गरेको थियो, तर
अहिले स्वास्थ्य सेवामा क्रमिक सुधार भइरहेकाले सुदूरपश्चिमका अन्य पहाडी जिल्लाबाट पनि उपचारका लागि बिरामी आउने गरेका छन् ।’
डाक्टर जोशी नवौं तहका एमडिजिपी डाक्टर भए पनि उनी नेपाल सरकार मार्फतका नभई संस्थाबाट जिल्ला अस्पतालमा कार्यरत छन् । स्वास्थ्य मन्त्रालयले गरेको मूल्यांकनअनुसार बझाङको न्यूनतम सेवा मापदण्ड अनुसार अहिले ८१ प्रतिशत अंक पुगेको जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयले जानकारी दिएको छ ।
न्यूनतम सेवा मापदण्डअन्तर्गत तीन सय ५० वटा सूचकांंक रहेका छन् । जिल्ला अस्पतालले अहिले सरकारले तोकेको सो मापदण्डअनुसार आफ्नै फार्मेसी सञ्चालनमा ल्याएको छ । फार्मेसीबाट एक सय ३७ वटा प्रकारका औषधि उपलब्ध हुँदै आएको छ । मापदण्डअनुसार अस्पतालमा ईमर्जेन्सी सेवा, अपरेशन फाँट, ईन्डोर फाँट, बैठक कक्ष, अस्पताल विकास समिति अध्यक्षको कक्ष, बगैचा, शुद्ध खानेपानीको व्यवस्था, अस्पताल स्वच्छ तथा सरसफाई राख्ने लगायतका गरि दुई सय ५० मापदण्ड अस्पतालले अपनाइरहेको छ ।
अस्पतालका ईन्डोर इञ्चार्ज शाहीले अस्पतालमा एक जनामात्र एमडिजिपी डाक्टर रहेकाले कहिलेकाँही समस्या हुने गरेको बताइन् । उनले स्वास्थ्य मन्त्रालयले अहिलेसम्म अस्पतालमा एमडिजिपी डाक्टर राख्न पहल नगरेको गुनासो गरिन् ।
इन्स्चि्युटका कार्यकारी निर्देशक डाक्टर अनीलबहादुर श्रेष्ठले संस्थाले ७ नम्बर प्रदेशको बझाङ, बाजुरा, दार्चुला र डोटी सहित देशभरका १८ जिल्लामा ग्रामीण कर्मचारी सहयोग र ८४ अस्पतालमा अस्पताल व्यवस्थापन कार्यक्रम गरिरहेको छ । संस्थाले ७ नम्बर प्रदेशका चार वटा जिल्ला अस्पतालमा आवश्यकताअनुसार कर्मचारीको व्यवस्थापन गरेको उनले बताए ।
‘हामीले बझाङ अस्पतालमा काम गर्न लागेको ११ वर्ष पुग्नै लागेको छ’ डाक्टर श्रेष्ठले भने– ‘तर, अस्पतालको सेवासुविधालाई गुणस्तरीय बनाउन स्वास्थ्य मन्त्रालयले अझै पहल गरेको छैन ।’ उनका अनुसार स्वास्थ्य मन्त्रालयले दुर्गम जिल्लामा कम्तिमा दुई जना एमडिजिपी डाक्टरको दरबन्दी गर्नुपर्ने छ । ‘हामीले अहिले नै बझाङमा काम गर्न छोड्ने हो भने पुन: अस्पताल पुरानै अवस्थामा फर्किने छ’ डाक्टर श्रेष्ठले भने– ‘पुन: अनमी र अहेवको भरमा अस्पताल सञ्चालन हुने देखिएकोले मन्त्रालयले पहल गर्नुपर्छ ।’