कैलाली माछा उत्पादनमा १८ औं स्थानमा

धनगढी । कैलाली देशभरी माछा उत्पादनमा १८ औं जिल्लाका रूपमा रहेको छ । राष्ट्रिय तथ्यांक विभागले २०७२ सालमा देशभरी गरेको एक सर्वेक्षणले बारा जिल्ला माछा उत्पादनको पहिलो स्थानमा रहेको छ ।
कैलाली जलासयका दृष्टिले भने मुलुककै छैठौं ठूलो जिल्ला मानिएको छ । त्यस्तै, माछा पोखरीका दृष्टिले छैठौं स्थानमा रहेको छ । कैलालीमा डिल सहितका पाँच सय ४० माछा पोखरी रहेका छन् । त्यस्तै, तीन सय ७६ माछा पोखरी तथा चार सय ४७ हेट्रिक पानीको सतह रहेको छ ।
कैलालीका ६० वटा माछा पोखरीलाई समेटेर अध्ययन गरिएको तथ्यांकअनुसार जिल्लामा वार्षिक चार सय २९ मेट्रिक टन माछा उत्पादन हुने गरेको छ । जिल्लामा प्रति हेक्टरमा नौ सय ६१ किलोग्राम माछा उत्पादन हुने गरेको जनाइएको छ ।
कैलालीमा जिल्लामा रहु, नैनी, माहुर, कमनकार्प, मासकार्प, सिल्भरकार्प, विगहेड, अन्य जातका माछा उत्पादन हुँदै आएको छ । कैलालीमा सबैभन्दा सिल्भरकार्प माछा ८८ मेट्रिक टन र सबैभन्दा कम अन्य जातका माछा एक मेट्रिक टन उत्पादन हुने गरेको छ ।
राष्ट्रिय जनगणना २०६८ को जनसंख्याका आधारमा नेपालमा उत्पादित माछा प्रतिव्यक्ति प्रतिवर्ष औसत एक दशमलव १९ केजी उपलब्धता रहेको देखिन्छ । तथ्यांक विभागको सर्वेक्षणअनुसार कैलालीमा उत्पादित माछा प्रतिव्यक्ति प्रतिवर्ष औसतमा छ सय ग्राम उपलब्धता रहेको देखिएको छ ।
तथ्यांकअनुसार कैलालीमा सञ्चालक तथा परिवारका सदस्य पाँच सय ९१ पुरुष र तीन सय ६६ महिला गरी नौ सय ५७, दुई पुरुष व्यवस्थापक, एक सय पुरुष र सात महिला गरी एक सय सात जना उत्पादनशिल कामदार रहेका छन् । जिल्लामा अस्थायी रूपमा काम गर्ने कामदारहरूको संख्या प्रति व्यक्ति प्रति दिन नौ हजार पाँच सय ७७ रहेका छन् ।
जिल्लामा भुरा खरिद र ढुवानी खर्च करिव एक करोड ३१ हजार भएको देखाएको छ जुन सम्पूर्ण देशको अनुसार एक दशमलब पाँच प्रतिशत हो । जिल्लामा माछापालक किसानहरूले दाना, चुन, ईन्धन, जग्गा तथा अन्य कर, रासायनिक मल, ब्याज रकम, औषधि तथा किटनासक लगायत गरी करिव दुई करोड ५३ लाख ३९ हजार खर्च गर्नु परिरहेको देखाएको छ । त्यस्तै, अस्थायी कामदारहरूको ज्याला करिब ३० लाख १२ हजार र तलब ज्यालामा ५३ लाख ७८ हजार खर्च गर्नु परिरहेको देखाएको छ ।

तथ्यांकले किसानहरूले उत्पादन गरेको माछाहरू जिल्लाभित्र २४ प्रतिशत, आफै प्रयोग गर्ने ६ प्रतिशत र पोखरी रहेको स्थानबाट ७० प्रतिशत उत्पादित माछाको विक्री गर्ने स्थान रहेको देखाएको छ ।
तथ्यांकअनुसार देशभरका माछापालक किसानहरूले भोग्नु परेको प्रमुख समस्या प्राविधिक ज्ञानको कमी (२३ प्रतिशत) रहे पनि कैलालीमा पुँजीको समस्या प्रमुख देखिएको छ ।
कैलालीमा २८ प्रतिशत किसानहरूले पुँजीको समस्या भोग्नु परिरहेको छ । त्यस्तै, १३ प्रतिशत किसानले बजारको र दानाको उच्च मूल्य हुनु, १२ प्रतिशत किसानहरूले उन्नत नश्लको कमी हुनु, ११ प्रतिशत किसानहरूले प्राविधिक ज्ञानको कमी, पाँच प्रतिशत किसानहरूले विद्युत अनुदान नमिल्नु र चार प्रतिशत किसानले उच्च ब्याजदर समस्या रहेको बताएको देखाएको छ । जिल्लामा २१ प्रतिशत किसानले मात्र माछापालनका लागि ऋण लिएको र ६५ प्रतिशत किसानले थप ऋणको आवश्यकता भएको बताएको तथ्यांकले देखाएको छ ।
७७ वटा जिल्ला रहेको नेपालमा ६४ जिल्लामा व्यावसायिक माछापालन गरिएको देखाएको छ । तथ्यांकले सबैभन्दा बढी माछा पोखरी रहेको जिल्ला रूपन्देही (दुई हजार तीन सय ११) मा रहेको देखाएको छ । तथ्यांकले सबैभन्दा बढी माछाको उत्पादकत्व ३ नम्बर प्रदेश मा छ हजार दुई सय ५८ र सबैभन्दा कम ७ नम्बर प्रदेशमा एक हजार एक सय १२ केजी प्रति हेक्टर रहेको देखाएको छ ।
केन्द्रीय तथ्यांक विभागले बिहीबार धनगढीमा आयोजना गरेको अन्तरक्रियामा विभागले पहिलो पटक मत्स्य सर्वेक्षण गरेको केन्द्रीय तथ्यांक विभाग कृषि तथा वन तथ्यांक शाखाका निर्देशक वीरेन्द्र कायस्थले बताए ।
सर्वेक्षणले माछा व्यवसायले अर्थतन्त्रमा पुर्‍याएको योगदानको अनुमान, जिल्ला अनुसार माछापालन गरिएको पोखरीको संख्या, जलासयको क्षेत्रफल तथा उत्पादन तथा लागत अनुमान गर्ने र मतस्य विकासका लागि योजना तथा नीति निर्माण गर्न आवश्यक मतस्य तथ्यांक उपलब्ध गराउने बताए । आर्थिक वर्ष ०७१/७२ मा गरिएको सर्वेक्षणले नेपालभरी माछा तथा छडी उत्पादनको लागि २५ हजार ४३ माछा पोखरी प्रयोग भएको तर, भूकम्प, पोखरीमा विष हालेको र पोखरीमा बाढी पसेका कारणबाट चार सय ८४ वटा पोखरीहरूबाट माछा उत्पादन नभएको देखाइएको छ । देशभरीबाट २४ हजार पाँच सय ५९ पोखरीहरूको आधारमा नतिजा प्रकाशन गरिएको निर्देशक कायस्थले बताए ।