थोपा सिंचाईं प्रविधिबाट केरा खेती
धनगढी / ठूल – ठूला केराका बोट छन् । सबै बोटमा पाइप विच्छ्याइएको छ । ती पाईपबाट तप–तप माटोमा पानी गइरहेको छ । गोदावरी नगरपालिका वडा नम्बर ६ स्थित हरैया पछाडि थोपा सिंचाई प्रविधिको प्रयोग गर्दै गरिएको केरा खेती हो यो ।
कैलालीको गौरिगंगा नगरपालिका वडा नम्बर ३ कुचैनीका लक्षिराम आचार्यले केरा खेतीलाई थप विस्तार गर्न गत वर्षदेखि सो प्रविधि अपनाएका हुन ।
२०६९ सालमा कैलालीको श्रीपुरमा जग्गा भाडा लिई तीन जना साथी मिलेर केरा खेती शुरु गरेका थिए । चार वर्ष सोही जग्गामा केरा खेती गर्दा उनले केरा खेतीमा घाटा व्यहोर्नु परेको थियो । केरा खेतीबाट घाटा व्यहोर्नु परेको कारण थियो विना परीक्षण भारतबाट धमाधम केरा आयात हुनु ।
पहिले विना परीक्षण भारतीय केरा आयात हुन्थ्यो । नेपालमा केरा उत्पादन बढी भएका बेला भारतीय व्यापारीले मूल्य घटाएर नेपाल पठाउथे । उत्पादन कम भएका बेला मूल्य बढाउथे’ उनले भने । भारतीय केराको निर्वाध आयातमा रोक लगाउनुपर्ने माग गर्दै आचार्यले आन्दोलन थाले । सुरुमा कैलाली र कञ्चनपुरका केरा किसानलाई भेला गर्दै आन्दोलन थालेका उनले विस्तारै कञ्चनपुरदेखि झापासम्मका केरा किसानलाई एकै थलोमा जम्मा गरे ।
अन्ततः केरा किसानको आन्दोलनले सफलता पायो । अहिले भारतबाट केरा आयात गर्दा क्वारेन्टिन जाँच गर्नुपर्ने नियम लगाइएको छ आचार्य भन्छन् , सन्तुष्ट छु, आफूले गरेको आन्दोलनले किसानलाई फाइदा पुगेको छ ।
२०७३ सालमा उनले गोदावरी नगरपालिका वडा नम्बर ७ मा केरा खेती विस्तार गरे । सो खेतीबाट उनको आम्दानी बढ्न थालेको थियो । उनले वार्षिक आम्दानी बढेपछि अघिल्लो वर्षदेखि पुनः वडा नम्बर ६ मा पनि केरा खेती विस्तार गरेका हुन ।
नौ वर्षअघि केराखेती सुरु गरेका उनको लगानी अहिले झन्डै एक करोड रुपैयाँ पुगिसकेको छ । गोदावरी नगरपालिका वडा–६ र ७ मा गरी १५ बिघामा केराखेती गरिरहेका आचार्यले आम्दानी बढ्दै गएपछि थप सात बिघा जमिन लिजमा लिएका छन् ।
कुनै समय जिल्लादेखि प्रदेशस्तरसम्म सक्रिय पदमा रहेर काम गरेका आचार्य अहिले सक्रिय भूमीकामा छैनन् ।
त्रिविबाट राजनीतिशास्त्र र समाजशास्त्रमा स्नातकोत्तर गरेका राष्ट्रिय जनमोर्चाका नेता आचार्य अहिले पनि पढाईलाई निरन्तरता दिदै केराखेतीमा जमेका छन् । उनले प्राध्यापन पनि गरे । तर, आठ वर्षअघि प्राध्यापन र सक्रिय राजनीति छोडेर पूर्णकालीन किसान बने ।
अहिले केरा खेतीबाटै सबै खर्च कटाएर वार्षिक २० लाखसम्म बचत गर्छन् । उनको फार्ममा प्रत्यक्ष–अप्रत्यक्ष २१ जनाले रोजगारी पाएका छन् ।
पीएचडी छाडेर केराखेतीतर्फ
आचार्यले २०६९ सालमा विद्यावारिधि (पीएचडी) मा छात्रवृत्ति पाउन निकै कसरत गरे । त्रिवि मानविकी तथा सामाजिकशास्त्र संकायका तत्कालीन डिनले कुन पार्टीको हो भनेर सोध्नुभयो, आचार्य भन्छन् , मैले कांग्रेस, माओवादी, एमाले होइन । अरू भन्नुपर्छ ? भन्दा उहाँ मुसुमुसु हाँस्नुभयो ।
पैसा तिरेर पढ्न सक्ने अवस्था थिएन, छात्रवृत्तिमा पाएनन् । आचार्यका बुवा तत्कालीन एमालेका नेता परासोर आचार्य (७३) अहिले पनि एमालेमै आबद्ध छन्। छोरा अर्को पार्टी राष्ट्रिय जनमोर्चामा लागेपछि बुवाले उच्च शिक्षा अध्ययनका लागि सहयोग नगरेको उनी बताउछन् । त्यसपछि पीएचडी सपना छोडेर फर्किए । त्यसै वर्षदेखि कैलालीको गेटामा जग्गा लिजमा लिएर केराखेती सुरु गरे ।
सरकारले हेर्दैन
२०७४ सालमा हावाहुरीका कारण आचार्यको फार्ममा ७० लाख रुपैयाँको बराबरको केरा नष्ट भयो । तर, उनले सरकारबाट राहत सहयोग पाएनन् । अहिले नगरपालिकाबाट पनि सहयोग, सल्लाह र सुझाव नपाएको उनको गुनासो छ ।
सिंचाइका लागि पनि आफैंले सात लाख रुपैयाँ खर्च गरेर थोपा सिंचाइ जडान गरे । उनी भन्छन्, सरकारले बिउ, प्रविधि, उपकरणमा त सहयोग गर्दैन नै, कम्तिमा रासायनिक मल समयमा उपलब्ध गराइदिए हुन्थ्यो, त्यो पनि गर्दैन ।
आफ्नै बलबुतामा केरा खेती गरिरहेका आचार्य यही खेतीलाई अझै विस्तार गर्ने सोचमा छन् । भन्छन्, केरा खेतीमै सन्तुष्ट छु, आफ्नै मेहनेतले कमाएको छु । कमाईले परिवार पाल्ने मात्र होइन अरुलाई पनि काम दिन सकेको छु ।
साहित्यसंगै पत्रकारिता
प्रखर वक्ता, कुशल नेता, हातमा डबल डिग्री भएका आचार्य राजनीति, कृषि व्यवसाय मात्र होइन् साहित्य लेखन र पत्रकारितालाई समेत निरन्तरता दिदै आएका छन् ।
२०५९ सालमा शिव नमुना निम्न माध्यमिक विद्यालयमा अध्यापन गराउँदै गर्दा शिवनमुना भित्ते पत्रिकाको सम्पादन गरेको आचार्य अहिले पनि पत्रकारितामा निरन्तर छन् ।
२०६० सालमा जन अभिमत साप्ताहिकको विशेष सम्बाददाता समेत भएका आचार्य धनगढीबाट प्रकाशित श्रम श्रृजना दैनिकको संस्थापक प्रधान सम्पादक भएर काम गरे । चुरेफेदी पोष्ट साप्ताहिकको सम्पादक÷प्रकाशक समेत रहेका उनी युग सृजना मासिकको प्रधान सम्पादक भएर काम गरे । २०६२ सालमा हाँक साप्ताहिकको कैलाली संवाददाता भएर काम सुरु गरेका उनी अहिले सुदूरपश्चिम प्रदेश प्रतिनिधी भएर काम गरिरहेका छन् ।
विद्यार्थी कालदेखि राजनीति
कैलालीको साविक निगाली गाविस–४, बबैना हाल चुरे गाउँपालिका–१ मा २०४० सालमा जन्मेका लक्षिराम आचार्य कक्षा ५ मा पढ्दै गर्दा राजनीतिक दलका पोष्टर भित्तामा टाँस्दै हिड्थे ।
कक्षा ५ सम्म भगवति प्राथमिक विद्यालयमा अध्ययन गरेका आचार्य विद्यालयकै उत्कृष्ट विद्यार्थी थिए । २०५१ सालमा कक्षा ५ को परिक्षा दिर्दै गर्दा आम निर्वाचन थियो, उम्मेदवारहरू भोट माग्न पुग्थे आचार्यले भने, सोही समयदेखि राजनीतिमा झुकाव थियो, पोष्टरहरू टाँस्दै हिड्ने गर्थे ।
’ मेरो पारिवारीक पृष्ठभूमी तत्कालिन एमाले थियो, त्यसकारण पनि मेरो बामपन्थी झुकाब थियो आचार्य भन्छन्–तर, म नेकपा कहिलै भएन । कान्छो बुवा टिकाराम आचार्य नेकपा एमालेको स्थानीय नेता थिए, अहिले नेकपामा हुनुहुन्छ आचार्यले भने–उहाँलाई कम्युनिष्ट कस्तो हो भनेर सोध्ने गर्थे ।
उनी कक्षा ५ पास भए । परिवार पनि साविक चौमाला गाविस–९, कुचैनीमा बसाइ सरेर आए । कक्षा ६ देखि अम्मर माध्यमिक विद्यालय बनबेहडामा अध्ययन थालेको आचार्य कक्षा ७ पढ्दै गर्दा राजनीतिमा होमीए । अखिल क्रान्तिकारीबाट सदस्य लिए, त्यो बेला अखिल क्रान्तिकारी भूमिगत थियो आचार्यले भने ।
माओवादीले जनयुद्ध सुरु गर्दै गर्दा मालिका मावि चौमालामा अध्ययनरत आचार्य २०५७ सालमा धनगढीमा अनेरास्ववियू छैठौंको १५ औं राष्ट्रिय सम्मेलनमा भाग लिन पुगे । सोही सम्मेलनबाटै अचार्यले राष्ट्रिय जनमोर्चामा जोडिए । सम्मेलनको सेरोफेरोमा अब मैले राष्ट्रिय जनमोर्चामा जानुपर्छ, नेकपा मसालमा समाहित हुनुपर्छ भनेर सोचे आचार्यले भने– माओवादीको कार्यशैली ठिक छैन, मेरो विवेकले भन्थ्यो, तत्कालिन एमालेभन्दा माओवादी प्रगतिशिल छ । कांग्रेस बन्नुपर्छ भन्ने सोचेको थिएन, काँग्रेसमा आफन्त पनि कोही जोडिएका थिएनन् आचार्यले भने–म काँग्रेसबाट गाइडेड पनि थिएन ।
वि.सं. २०५८ सालमा नेपाल सरकार र माओवादीबिच वार्ता चलिरहदा उनले माओवादी परित्याग गरे । माओवादीले हिजो जनताको गाँस, बास र कपासको समस्याको समाधान गर्ने भन्ने कुरा २०५८ मा उठान गरे, जनवादी गणतन्त्र स्थापना गर्ने र जनगणतन्त्रको लागि हाम्रो लडाइ हो भनेर माओवादीले भने तर २०५८ सालमा भएको वार्तामा आउदा संविधानको नारामा झरे आचार्यले भने–जुन माग २०४८ सालमा त्यतिबेलाको नेकपा मसालले संविधान सभाको निर्वाचन हुनुपर्छ भनेर चुनाव बहिस्कार गरेको ईतिहास भलाई थाहा थियो, यो त जनतामाथीको धोका हो, संविधान सभाको नारा मसालले त्यति बेलै मागेको थियो फेरि त्यसैको लागि जनयुद्ध किन गर्नुपर्यो, लाखौं मान्छे किन मार्नुपर्यो, हजारौ मान्छे किन सहिद बनाउनुपर्यो।
मैले माओवादी परित्याग गरेर राष्ट्रिय जनमोर्चामा संगठित बने उनले भने–‘मैले त्यति बेला राष्ट्रिय जनमोर्चामा कसैलाई चिनेको थिएन, आफ्नै विवेक प्रयोग गरेर संगठित भए ।
राष्ट्रिय जनमोर्चामा संगठित भैसकेपछि सुरुमा अनेरास्ववियू छैठौंको कैलाली बहुमुखी क्याम्पस ईकाई कमिटी उपाध्यक्ष भएका आचार्य जिल्ला सदस्य हुँदै २०६० सालमा कैलालीको टीकापुरमा भएको अखिल छैठौंको जिल्ला सम्मेलनबाट जिल्ला अध्यक्ष भए ।
२०६० मा सहयोद्धा ज्ञानेन्द्र हमाललाई बिना कसुर सेनाले माओवादीको आरोमा हत्या गरे आचार्यले भने–त्यो घटनाले मलाई राजनीतिबाट कहिल्यै पछाडि नहट्ने आक्रोस पैदा गर्यो।
कैलालीको संयुक्त विद्यार्थी आन्दोलनको संयोजक समेत भएका आचार्य २०६२ सालमा पुनः जिल्ला सम्मेलनबाट अध्यक्ष भए । विद्यार्थी र पार्टीको राजनीति संगसंगै अगाडि बढाएका आचार्यले विद्यार्थीको केन्द्रीय कमिटीको कोषाध्यक्ष दुई कार्यकाल, वरिष्ठ उपाध्यक्ष एक कार्यकाल समेत बिताएका आचार्य २०६८ सालमा अखिल छैठौंको केन्द्रीय समितीबाट बिदा लिए ।
राष्ट्रिय जनमोर्चा कैलालीको सह–सचिव, सचिव हुँदै अध्यक्षको जिम्मेवारी पूरा गरेका आचार्य प्रदेश कमिटीको सचिवमा समेत बने । अहिले उनी जनमोर्चा पार्टी परित्याग गरि नेकपा माओवादी केन्द्रमा आवद्ध छन् । उनी माओवादी केन्द्रका केन्द्रिय सदस्य रहेका छन् ।
