सय वर्ष पुरानो विद्यालयमा दलित मात्रै विद्यार्थी ! चप्पल लगाउने विद्यार्थी ‘सपनामा जुत्ता देख्छन्’

बैतडी, पुस २२ गते । पुसको कठ्याङ्ग्रिदो जाँडोमा विद्यालय पढ्ने अधिकांश बालबालिकाको जिउमा न न्यानो लुगा छ न त खुट्टामा जुता नै । थर थर काँप्दै ६५ जना विद्यार्थीे कक्षा कोठामा पस्छन् । घरमा खाना नहुँदा अधिकांश विद्यार्थी बिना टिफिन आउँछन् । पानी पर्दा भवन चुहिन्छ । शौचालय जाँदा पानी छैन ।
यो कथा तत्कालीन राण प्रधानमन्त्री देवशमशेरको पालामा वि.सं. १९७६ जेठ २ गते दशरथ चन्द नगरपालिका–४, गढीमा स्थापना भएको दशरथ भाषा पाठशाला ( हाल १–५) आधारभूत विद्यालयको हो । धेरैले अध्ययन गरेको यो विद्यालयमा अहिले दलित र गरिबका मात्रै बालबालिका मात्रै अध्ययनरत छन् ।

कक्षा–२ मा पढ्ने रिया भुल चप्पलमै विद्यालय जान्छिन । जिउमा स्वीटर छैन । घरमा अभिभावक छैनन् । बुवा मालिको घरमा हलो जोत्दाजोत्दै बिते । आमाले छोडेर गएपछि रिया भुल छिमेकी काकाको घरमा बस्छिन । काका काकीले ज्याला मजदुरी गरेर कमाएको दिन पेटभरी खान मिल्छ । नत्र भोकै बस्नु पर्छ । खाना नपाकको दिन रियाको स्कुल बिदा हुन्छ । रियाको जस्तै करुणा भुलको पनि घरको अवस्था उस्तै छ ।
१० वर्षकी रिया भुलको किताब बोक्ने झोला पनि फाटेको छ । जाडोमा हातखुट्टा कठ्याङ्ग्रिदा जुत्ता लगाउने मन लागे पनि जुत्ता नभएको रिया बताउनुहुन्छ । रियाले भनिन्, “ दिउँसो हातखुट्टा चिसोले दुःख्छन् । राती सपनामा जुत्ता देख्छु ।”
एकसय वर्ष पुरानो इतिहास बोकेको विद्यालयको भौतिक संरचना पनि यी गरिब बालबालिकाको जस्तै छ । सय वर्ष पुरानो विद्यालय शैक्षिक धरोहर बन्नु पर्नेमा जिर्ण टहरो जस्तै बन्न पुगेको छ । हुरीले विद्यालयको छानो उडाउँदा रेडक्रसले ५० हजार रुपियाँ सहयोग गरेपछि छानो हालिएको छ ।
विकासे अड्डाको छेउमै रहेको दशरथ चन्द आधारभूत विद्यालयमा नीति निर्माताको दृष्टि नपुग्दा भाग्य र विधाताको खेल सम्झेर दलित अभिभाकहरु पनि चुपचाप छन् । बोले पनि कुनै सुनुवाई नहुँने विद्यालय व्यवस्थापन समिति अध्यक्ष राजुराम भुलले बताए ।
विद्यालयमा गरिब, दलित र मुक्त हलियाका मात्रै बालबालिका अध्ययनरत छन् । अध्ययनरत ६५ विद्यार्थी मध्ये ६२ दलित समुदायका र तीन जना गरिबीको रेखामुनी रहेका घरका छन् ।
विद्यालयको भौतिक संरचना र युग सुहाउँदो शैक्षिक गुणस्तरका लागि सरकारी स्तरबाट कुनै सहयोग नभएको विद्यालयका शिक्षक दीपक भट्टले बताए ।
भट्टले भने, “ मैले यो विद्यालयमा २४ वर्ष पढाए । अहिलेसम्म नयाँ भवनको कुनै योजना आएको छैन । यस्तो जाडोमा न्यानो लुगा नहुँदा म आफैले पनि नाजुक अवस्था भएका विद्यार्थीलाई जुत्ता, स्वीटर दिएको छु । विद्यार्थीको जस्तै स्कुलको अवस्था पनि नाजुक भएकाले केही गर्न सकिएको छैन ।”
गरिब,मजदुर, हलिया र बिपन्न परिवारका बालबालिकाको पढाई स्तर पनि राम्रो छैन । आवासीय सुविधा भए पढाईको गुणस्तर राम्रो हुने अभिभावकले आशा बोकेका छन् ।
दिनभरी गिट्टी कुटेर कमाएको ज्यालाले बालबालिका पाल्दै आएको विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष राजुराम भुलले बताए । ज्याला मजदुरी पाएको दिन मात्र बालबालिकाले पेटभरी खान पाउने अवस्था भएकोले न्यानो लुगा किन्न सकेका छैनन् ।

नीति निर्माताको उदासिनताका कारणले विद्यालयको भौतिक संरचना कमजोर र जिर्ण हुँदा अभिभाव पनि दिक्क हुँदै गएका छन् । प्रत्येक वर्ष विद्यार्थी भर्ना हुने दर घट्दै गईरहेको विद्यालयले जानकरी दिएको छ । यो वर्ष नयाँ शैक्षि सत्रमा दुई जना मात्रै विद्यार्थी भर्ना भएको विद्यालयले जानकारी दिएको छ ।
स्थापनाकालमा यो विद्यालयमा बैतडीको तल्लोस्वराड, पुरचौडी, च्वाँगढबाट विद्यार्थीहरु अध्ययनका लागि आउँथे । अहिले दलितका मात्रै विद्यार्थी आउने गरेको प्रधानाध्यापक सरपसिंह ठगुन्नाले जानकारी दिए ।
प्रअ ठगुन्ना भन्छन्– “विद्यालयको गतिलो भवन छैन । खेलमैदान, खानेपानी र बालउद्यान छैन । मर्मत गरिएका सय वर्ष पुराना भवनको छानो हुरीले उडाएपछि हारगुहार गरेर छानो हाल्नै दुई महिना लाग्यो । रेडक्रसले सहयोग गरेपछि नगरपालिकाले पनि बल्ल ५० हजार दियो ।”
जिल्ला सदरमुकामको मुटुमा रहेको दशरथ चन्द आधारभूत विद्यालय अगाडिबाट स्थानीय तहका जनप्रतिनिधि, राजनीतिक दलका नेता र अड्डाका प्रमुखहरु ओहोरदोहोर गर्नुहुन्छ तर, बिद्यालयको अवस्थाका बारेमा कसैले चासो नदेखाएको अभिभावहरुले गुनासो गरेका छन् ।
विद्यालयका बारेमा शिक्षा विकास तथा समन्वय ईकाई बैतडी प्रमुख नरेन्द्रप्रसाद अवस्थीले आधारभूत तहको शिक्षाका जिम्मेवारी स्थानीय तहको सरकारको भएकोले विद्यालयको ईतिहास जोगाउनकै लागि भए पनि स्थानीय सरकारले आवश्यक बजेटको व्यवस्था गर्नुपर्ने बताए । गोरखापत्रबाट