धार्मिक स्थल बर्दगोरियाको संरक्षण र संवद्र्धनमा ध्यान देऊ

बौनिया । कैलालीको दोदोधरा, कुम्भियामा बर्दगोरिया सेती लोकमार्ग पहिचान महोत्सवको चौथो शृंखला आज (शुक्रवार) बाट सुरु हुँदैछ । ‘सेती लोकमार्ग निर्माण, कृषि, शिक्षा, उद्योग र व्यापार, बौनिया बर्दगोरिया धार्मिक क्षेत्र विकासको आधार’ भन्ने नाराका साथ भइरहेको महोत्सवको राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले भव्य समारोहबीच उद्घाटन गर्ने कार्यक्रम तय भएको छ ।
बौनियास्थित बसन्तमुरारी उच्च माध्यामिक विद्यालयको खेल मैदानमा सञ्चालित महोत्सवको उद्घाटनसँगै राष्ट्रपति भण्डारीले बर्दगोरिया क्षेत्रमा हालै निर्माण भएको कन्या राजाको मन्दिर समेत उद्घाटन गर्ने कार्यक्रम रहेको छ ।
धार्मिक तथा पर्यटकीय दृष्टिले महत्त्वपूर्ण मानिने कैलालीको दोदोधरा—२, कुम्भियामा अवस्थित बर्दगोरिया धार्मिक स्थलको प्रचारप्रसार र सेती लोकमार्ग निर्माणमा राज्यको ध्यानाकर्षण गर्न बौनिया बजार व्यवस्थापन समितिले आयोजना गर्दै आएको यो महोत्सव अहिले आम कैलालीबासीको साझा उत्सवका रूपमा स्थापित भएको छ भन्दा अन्यथा मानिने छैन ।
यो चर्चित धार्मिक स्थल नेपालमा सशस्त्र द्वन्द्वको सुरुवातपछि ओझेलमा पर्दै गयो । यहाँ पम्परागत रूपमा प्रत्येक माघीमा मेला लाग्ने गर्दथ्यो, तर सशस्त्र द्वन्द्वको अवघिमा यो मेला लाग्न छोड्यो ।
माओवादी युद्धको औपचारिक रूपमा अन्त्य भयो । युद्धरत माओवादीलाई शान्ति प्रक्रियामा ल्याइयो । मुलुकमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको स्थापना भयो । यससँगै बर्दगोरिया मेलाको परम्परा, गरिमा र महत्त्व उजागर गर्न तथा यो धार्मिक स्थलको संरक्षण र संवद्र्धनमा स्थानीयहरू पुन: जुरमुराएका छन् । यो प्रयासमा बौनिया बजार व्यवस्थापन समितिको सहकार्य भएको छ । बजार व्यवस्थापन समितिका तत्कालीन अध्यक्ष कर्णबहादुर कुँवरको नेतृत्वमा पहिलो पटक विक्रम सम्वत २०६८ साल (५ वर्षअघि) बर्दगोरिया सेती लोकमार्ग पहिचान महोत्सवको सुरुवात भएको छ ।
अहिलेसम्मका तीन वटै महोत्सवमा राज्यका उपल्लो तहमा पुगेका नेतृत्वको उपस्थिति रह्यो । यो महोत्सवको आयोजनासंगै बर्दगोरिया
धार्मिक स्थलको प्रचारप्रसार र पहिचान तथा सेती लोकमार्गको निर्माणमा सरकारको ध्यानाकर्षण हुन्छ भन्ने स्थानीयमा आशा वृद्धि हुनु स्वाभाविक थियो । तर, बिचका दुई वर्ष महोत्सव हुन नसकेपछि त्यो आशामा तुषारापात भएको थिया । अहिले महोत्सव पुन: आयोजना हँुदैछ ।
सरकारले केही वर्षअघि सुदूरपश्चिमका चार वटा पर्यटकीय क्षेत्रलाई सूचिकृत गर्ने भनेको थियो, तर त्यसमा बर्दगोरिया पर्न सकेको छैन । करिब १८ हेक्टर क्षेत्रफल ओगटेको बर्दबाबा, कन्या राजा, रामजानकी मन्दिर, हनुमान गढी, ग्वालिन ठाकुर, मनिहारी नामका मुख्य मन्दिरका साथै दुई वटा शिवालय र अग्नीकुण्ड तथा भक्तजनहरूलाई नुहाउनका लागि २ वटा पोखरी रहेका छन् ।
बर्दगोरिया परिसरमा देवीदेउताले पानी पिउन प्रयोग गर्ने कुवा समेत रहेको जनविश्वास छ । सानो ढुङ्गामा रहेको प्वालभित्र ढुङ्गा फाल्दा पहिले पानीको आवाज आउने गरेको स्थानीय बासिनदा बताउँछन् । यस क्षेत्रमा झन्डै एक सय वर्षअघि मन्दिरहरूको निर्माण भएको अनुमान गरिएको छ ।
यो ठाउँको नाम बर्दगोरिया किन रहन गयो ? भन्नेमा स्थानीयको कठन छ— यो ठाउँमा बयलगाडा गएर बसेकाले
यसको नाम बरदगोरिया रहेको हो । यहाँ पुरानो राजाको दरबार रहेको समेत अनुमान गरिएको छ । पुरानो राजाको दरबार रहेको र पछि राजाले सो दरबार छोडेर गएपछि दरबार भत्किएको र सोही इटाहरूबाट अहिलेका मन्दिरहरू निर्माण गरिएको हुन सक्ने अनुमान
पनि गरिन्छ ।
थारू समुदायको धर्मसंस्कृतिसँग जोडिएको यो मन्दिरमा माघे संक्रान्तिका दिन नुहाएर जे मागे पनि पूरा हुने विश्वासले यो दिन श्रद्धालु भक्तजनको निकै भीड लाग्ने गर्दछ । यो दिन बर्दगोरियामा नुहाएर पूजा गर्नाले वर्षभरीको पाप पनि काटिन्छ भन्ने विश्वास रहेको छ ।
राज्यले बर्दगोरिया मन्दिरलाई धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्रका रूपमा पहिचान गरेको छैन । तर, स्थानीयको बर्दगोरिया धार्मिक स्थलप्रति अगाध आस्था र विश्वास रहेको छ ।
यहाँका सबभन्दा ठुला गुरुवा पर्नाले बर्दगोरियामा मन्दिर बनाएपछि उनको सम्पत्ति वृद्धि भएको पनि कथन छ । त्यसै गरी, कुम्भियाका हस्त मल्लले चुनाव जीतेपछि मन्दिरमा जाने सिढी निर्माण गरेका थिए । त्यस्तै, लायकरामले मुद्दा जीतेपछि भक्तजन नुहाउने तलाउ बनाएका थिए ।
स्थानीय स्तरमा व्यक्तिगत रूपमा लगानीबाट केही भौतिक निर्माण गरिएको भए पनि सरकारी लगानी भने केही भएको देखिदैन । धार्मिक तथा सांस्कृतिक महत्त्व बोकेको यो क्षेत्र ओझेलमा परेकोले यसको विकासका लागि सबै एकजुट हुनपर्ने आवश्यकता देखिन्छ ।
माथिल्लोपट्टि विशाल चुरे शृंखला, तल समथर तराई र बिच भागमा टापु रहेको यो क्षेत्र पर्यटकका लागि निकै रमणीय र मनमोहक रहेको छ । बर्दगोरिया धार्मिक स्थलको सम्बर्धन र संरक्षण तथा विकासमा सरकारको ध्यान जान जरुरी छ । यस क्षेत्रलाई धार्मिक पर्यटकिय क्षेत्रको रूपमा समेत विकास गर्न सके यस क्षेत्रको विकासमा थप बल पुग्ने देखिन्छ ।