मसिना कुरालाई ध्यान नदिँदाको परिणाम

चिकित्सा शिक्षामा सुधारको माग लिएर त्रिभुवन विश्वविद्यालयको शिक्षण अस्पतालका हाडजोर्नी विभागका चिकित्सक प्राध्यापक गोविन्द केसी १५ औं पटक अनसनमा बसेका छन् । अनसन बसेको २५ दिन पुगेपछि सरकारले गठन गरेको वार्ता टोली र प्राध्यापक डाक्टर केसीका प्रतिनिधिहरूबीच वार्ता शुरु भएको छ । आशा छ, यसले सुखद् परिणाम दिनेछ ।
डा. केसीको अनसन चिकित्सा शिक्षालाई लिएर भइरहेको छ । उनले मेडिकल शिक्षा महंगो भयो, मेडिकल कलेज बढी भए, सबैतिर भएनन् भनिरहेका छन् । यी सबै व्यवस्थापनसित जोडिएका कुरा हुन् । मेडिकल शिक्षाको बारेमा डा. केसीको अनसनले नेपालमा मेडिकल शिक्षाको विषयमा वहस प्रारम्भ गरेको छ । तर, त्यत्तिकै आवश्यक रहेको सरकारी अस्पतालहरूको उचित व्यवस्थापनको मुद्दा भने हालसम्म कसैले उठाएका छै्रनन् ।
प्रदेश नम्बर ७ को अस्थायी राजधानी धनगढी र दोस्रो ठूलो शहर महेन्द्रनगरमा दुईवटा अञ्चल अस्पतालहरू छन् । यी दुबै अस्पतालहरू आ–आफ्नै समस्यामा छन् । महेन्द्रनगरको अस्पतालमा डाक्टर जान मान्दैनन्, अनि धनगढीको सेती अञ्चल अस्पतालममा तुलनात्मक रूपमा डाक्टर भए पनि अन्य समस्याहरू छन् । प्रदेश नम्बर ७ का अन्य अस्पतालहरू भन्दा तुलनात्मक रूपमा सेवासुविधा राम्रो भएको सेती अञ्चल अस्पतालमा बिरामीको अत्यधिक चाप छ । बिरामीको उपचार गर्न आउनेहरूले भोग्ने सास्तीहरू भने यहाँ निकै छन् ।
डाक्टरको दरबन्दी भएन, भएका दरबन्दी अनुसारका डाक्टर पनि आउँदैनन्, डाक्टर नआएका कारण विभिन्न रोगको पहिचान गर्न ल्याइएका उपकरणहरू प्रयोगमा आएका छ्रैनन् भनेर हामीले धेरैपटक सुन्यौं । यी ठूला समस्या हुन् । जुन सम्बोधन गर्न राजनीतिक नेतृत्वको इच्छा शक्ति आवश्यक पर्छ । ती समस्या सानो प्रयासले समाधान हुने खालका होइनन् । तर यहाँ आफैले प्रयास गरेर समाधान गर्न सकिने विषय पनि धेरै छन् जुन भइरहेका छैनन् । अस्पताल प्रशासन आफ्ना समस्याका रूपमा ठूला कुरा मात्रै देख्छ, तर आफूले सामान्य सुधार गर्दा निकै राम्रो गर्न सकिने साना कुरालाई नजरअन्दाज गर्छ ।

जब कि उनीहरूलाई ढिलो बिरामीले गरेको होइन्, आफ्नै अस्पताल भित्रको प्रयोगशालाले परीक्षण रिपोर्ट ढिलो दिँदा बिरामी डाक्टरसम्म पुग्न ढिलो भएको भन्ने राम्रोसित थाहा हुन्छ ।

यस्तै, सानो प्रयासले समाधान गर्न सकिने केही विषयहरू यहाँ उल्लेख गर्न चाहन्छु । सेती अञ्चल अस्पतालको प्रमुख समस्या फोहर व्यवस्थापनको हो । प्रदेशभरीका बिरामी उपचार गर्न आउने यस अस्पतालको शौचालयहरू प्रयोग गर्न नसकिने गरी फोहर छन् । तर पनि आफू सुतेको बेडबाट मुस्किलले उठ्न सक्ने बिरामीले यस्ता फोहर शौचालय प्रयोग नगरी धेरै छैन । शौचालयको दुरावस्था आकस्मिक कक्ष र प्रसूति कक्षमा सबैभन्दा बढी छ । बिरामी कुरुवाको संख्याको अनुपात हेर्दा अस्पतालमा भएका शौचालयको संख्या निकै कम छ । यो अव्यवस्था सजिलै व्यवस्थापन गर्न सकिने विषय हो ।
शौचालयसँगै प्रसूति कक्षमा आउने बिरामीका कुरुवाका लागि बस्न बनाइएको स्थान लामखुट्टेको खेल मैदान बनेको छ । त्यहाँ मुस्किलले सात जनाका लागि बस्न मिल्ने ठाउँ छ । त्यसमा पनि फोहोरको दुर्गन्धले बस्न सकिदैन ।
हिजोआज विभिन्न समस्याका कारणले गर्दा अस्पतालहरूमा नर्मल भन्दा सिजेरियन डेलिभरी बढी हुने गरेका छन् । सिजेरियन डेलिभरी भएका महिलाहरूलाई केही निश्चित दिनसम्म विषेश निगरानीमा राख्नुपर्छ । त्यसरी विशेष निगरानीमा राख्नुपर्ने सुत्केरी राख्न प्रयोग भएका दुईवटा कोठामा विषेश सुविधा छैन । जसले गर्दा सिजेरियन डेलिभरी भएका सुत्केरी आमामा जोखिम बढ्ने गरेको छ । यो पनि सामान्य सुधार गर्दा व्यवस्थापन हुने समस्या हो, तर ध्यान दिइएको छैन ।
बिरामी बोक्न प्रयोग गरिने स्ट्रेचर र व्हील चेयर अस्पतालको हरेक बार्डका बाहिर राखिएका छन् । आकस्मिक कक्ष, प्रसूति कक्ष मेडिकल वार्ड, अर्थो वार्ड, पेडियाट्रिक वार्ड सबैमा बाहिरपट्टि स्ट्रेचर र आवश्यकताअनुसार व्हील चेयर राखिएका छन् । ती व्हील चेयर हेर्दा कसैको बस्ने सीट च्यातिएको छ भने कसैको अगाडिपट्टिको पांग्रा बिग्रिएका छन् । स्ट्ेरचर हेर्दा कुनै पनि सही अवस्थामा छैनन् । कुनैको पांग्रा गुड्दैन कुनै धकेल्दा दुई तिर लाग्छन् । यस्ता स्ट्रेचरले चाँडो उपचार पाउनुपर्ने बिरामीलाई वार्डसम्म पुर्‍याउन गाह्रो भइरहेको छ । सामान्य मर्मतले चल्ने यस्ता उपकरण मर्मत गर्नका लागि दरबन्दी चाहिँदैन होला, तर पनि गरिदैन ।
ओपिडी भनेर चिनिने बहिरंग विभागको व्यवस्थापन झन बिजोग छ । बिहान बिरामी जाँचेको डाक्टर बिरामीको अन्य परीक्षणहरू गरेर ल्याउने रिपोर्ट आउउँदासम्म ओपिडीमा भेटिदैन । बिरामीसित ओपिडीमा रहेका अन्य स्वास्थ्यकर्मीले रुखो स्वरमा किन ढिलो गरेको डाक्टर बस्ने समय सकियो भन्ने जवाफ दिन्छन् । जब कि उनीहरूलाई ढिलो बिरामीले गरेको होइन्, आफ्नै अस्पताल भित्रको प्रयोगशालाले परीक्षण रिपोर्ट ढिलो दिँदा बिरामी डाक्टरसम्म पुग्न ढिलो भएको भन्ने राम्रोसित थाहा हुन्छ । यस्तो प्रवृतिले धनगढी बाहिरबाट आएका बिरामीलाई बास बस्नुपर्ने अवस्था आउँछ । बास बस्नुपर्ने नपर्ने अवस्थाको बिरामीलाई बास बस्नुपर्ने अवस्था सिर्जना गरेर थप खर्च गराइदिने काम भइरहेको छ ।
अस्पतालको ओपिडीमा जचााएर औषधि लिए सस्तोमा उपचार पाउने सेवाग्रहीलाई परीक्षण रिपोर्ट ढिलो गरेको बहानामा आफ्नो निजी क्लिनिकको महड्डो उपचारमा जान बाध्य पार्ने काम भइरहेको छ । यो विषय सुधार गर्न दरबन्दी आवश्यक पर्दैन, उपकरण चलाउनु पर्दैन, मात्र अस्पताल प्रशासनले चासो राखेर नियमन गर्ने हो भने सेवाग्राहीले सजिलो गरी समयमै सेवा पाउन सक्छन् ।
अस्पतालभित्रको अर्को समस्या यातायातका साधनहरूको पार्किड्डको हो । सेवाग्राहीका मोटरसाइकल, बिरामी बोक्न प्रयोग हुने एम्बुलेन्स र ट्याक्सीहरूको जथाभावी पार्किड्डले अस्पताल परिसरमा अनावशयक भीड गरेको छ । निश्चित ठाउँ छुट्टयाएपनि ओपिडीको ढोका अगाडि नै ट्याक्सी पार्किड्ड गरेको देख्न सकिन्छ । यसलाई पनि चासो दिने हो भने समाधान निकाल्न आइतबार पर्खनुपर्दैन ।
अञ्चल अस्पतालहरू चालु आर्थिक वर्षदेखि प्रदेश सरकारको सामाजिक विकास मन्त्रालयको मातहत आएका छन् । सेती अञ्चल अस्पताल र सामाजिक विकास मन्त्रालय बीचको दूरी ३० मिटर पनि छैन् । बीचमा सडक भएको वारीपारी मात्रै छन् । ठूला कुरालाई मात्रै समस्या देख्ने गरिएका कारण यस्ता मसिना कुराले स्थान पाएका छैनन् । जबकि दरबन्दी अनुसारको मानवस्रोतको व्यवस्था, उपकरणको व्यवस्था भन्दा बिरामीको स्वास्थ्यमा सुधारका लागि, अस्पतालको उचित व्यवस्थापनका लागि यी विषयमा सुधार हुनु महत्त्वपूर्ण छ ।